Leczenie łagodnego rozrostu stercza a starzejące się społeczeństwo

Gruczoł krokowy, czyli stercz (łac. prostata) jest elementem męskich narządów płciowych. Jest to nieparzysty, mięśniowo – gruczołowy organ rozmiaru kasztana, którego podstawa przylega do dna pęcherza moczowego. Jego budowa anatomiczna sprawia, że objawem większości chorób prostaty są dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych. 

Łagodny rozrost gruczołu krokowego polega na powiększeniu tego gruczołu. Wśród objawów klinicznych wskazujących, że mamy do czynienia z tym schorzeniem są: przeszkoda w odpływie moczu z pęcherza, uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza lub częste oddawanie moczu. Istotą schorzenia jest zwiększenie się liczby i wielkości komórek strefy przejściowej gruczołu krokowego, bezpośrednio przylegającej do cewki moczowej.

Zmiany te są wynikiem zaburzenia równowagi pomiędzy proliferacją a apoptozą komórek gruczołowych. Nie zawsze jednak powiększenie prostaty jest równoznaczne z zaistnieniem przeszkody podpęcherzowej. Jest to spowodowane różną konfiguracją gruczkolaka względem cewki moczowej, co stanowi bardzo istotny fakt dla diagnostyki.

Etiologia i patogeneza łagodnego powiększenia prostaty nie zostały całkowicie wyjaśnione. Głównych przyczyn upatruje się wśród zaburzeń hormonalnych, roli czynników wzrostu i oddziaływania zrębu na cześć gruczołową stercza. 

Pośród licznych czynników ryzyka wystąpienia łagodnego rozrostu gruczołu krokowego, za naturalną i jedną z najistotniejszych uznaje się wiek. Na przestrzeni ostatnich dekad odnotowuje się stopniowe starzenie się populacji, szczególnie europejskiej. Wpływa to na wzrost liczby mężczyzn w wieku średnim i senioralnym i zwiększa liczbę osób borykających się z powiększeniem prostaty. Szacuje się, że niedługo większość mężczyzn będzie osiągać wiek, w którym występują te problemy. Łagodny rozrost gruczołu krokowego jest często postrzegany jako naturalna konsekwencja procesów starzenia się organizmu. 

Już po 40 roku życia stercz zaczyna się powiększać na skutek zmian hormonalnych zachodzących w organizmie człowieka. Badania epidemiologiczne dowodzą, że łagodny rozrost stercza występuje u:

Istnieje związek pomiędzy stylem życia a zachorowalnością na łagodny rozrost stercza. Osoby prowadzące siedzący tryb życia chorują częściej. Również mieszkańcy dużych miast są w grupie zwiększonego ryzyka. Negatywnym czynnikiem jest także nieprawidłowa dieta, cechującą się nadmiarem produktów pochodzenia zwierzęcego, niewielką ilość warzyw, nadmiarem alkoholu i leków. Ryzyko zwiększa również palenie papierosów.

Łagodny rozrost gruczołu krokowego to schorzenie, którego ryzyko rośnie wraz z wiekiem. Profilaktyka jest bardzo ważna, dlatego w przypadku rozrostu stercza należy traktować ją jak rutynową wizytę u lekarza. Badanie prostaty zwykle przeprowadza się, gdy pacjent skarży się na specyficzne dolegliwości wskazujące na łagodny rozrost gruczołu krokowego. Jednakże mężczyźni powyżej 50 roku życia powinni wykonywać profilaktyczne badania co najmniej raz w roku. Również osoby młodsze, w wieku od 20 do 49 lat, powinny poddać się badaniom raz na dwa lata.

Łagodny rozrost gruczołu krokowego nie zawsze jest łatwy do rozpoznania. Wiele innych chorób objawia się symptomami przeszkodowymi i podrażnieniami. Rozrost stercza wymaga kilku obligatoryjnych badań diagnostycznych: dokładnego wywiadu, badania klinicznego, ultrasonografii przez -brzusznego,  określenia przepływu cewkowego i badań laboratoryjnych.

Zaniechanie badań profilaktycznych prostaty może skutkować poważnymi konsekwencjami. Rozrost gruczołu krokowego dotyczy zazwyczaj prawidłowych komórek, natomiast bez dokładnej diagnostyki, nie jest możliwe wykluczenie zmian nowotworowych. 

Podstawowe postępowanie w łagodnym rozroście stercza, jego diagnostyce i leczeniu obejmuje następujące obowiązkowe czynności diagnostyczne: wywiad, badanie kliniczne, badanie przepływu cewkowego, badanie USG i badanie laboratoryjne. 

Dokładny wywiad, w tym opis subiektywnych objawów, jest fundamentem prawidłowego rozpoznania. Badanie przedmiotowe jest również nieodzowną częścią diagnostyki mężczyzn po 40 roku życia. Badanie rektalne jest natomiast ściśle związane z diagnostyką i leczeniem łagodnego rozrostu stercza.

Ultrasonografia pozwala ocenić rozmiar i strukturę stercza. Zadaniem uroflowmetrii jest określenie szybkości przepływu moczu przez cewkę. Badania laboratoryjne, oprócz oceny ogólnego stanu pacjenta, pozwalają również na oznaczenie stężenia swoistego antygenu sterczowego (PSA).

Diagnostyka i leczenie łagodnego rozrostu stercza często nastręczają trudności. W takim przypadku pomocne mogą się okazać: badania urodynamiczne, biopsja stercza, urografia i urethocystoskopia. 

Pomimo licznych badań łagodny rozrost gruczołu krokowego nadal jest schorzeniem o niejasnej etiologii i patogenezie. Choroba często rozwija się bezobjawowo i powoli, a zmiany pojawiają się już u mężczyzn powyżej 40 roku życia. Około 25% chorych ma objawy powoli narastające, dlatego bagatelizowanie nawet najmniejszych symptomów i unikanie działań profilaktycznych może doprowadzić do niebezpiecznych powikłań. 

Polski system ochrony zdrowia nakłada na lekarza rodzinnego szczególny obowiązek odpowiedzialności za chorego, gdyż porady, również urologiczne, udzielane przez lekarza pierwszego kontaktu, mają zdecydowaną przewagę nad poradami specjalistycznymi. Każdy mężczyzna, szczególnie w wieku 40+, powinien, nie tylko wykonać rutynowe badania urologiczne, ale także regularnie konsultować swój stan zdrowia z lekarzem rodzinnym.

Źródła: