Badanie urodynamiczne – na czym polega i jak się do niego przygotować?

Co to jest badanie urodynamiczne? To inwazyjne badanie mające na celu ocenić prawidłowość funkcji dolnych dróg moczowych. Polega na pomiarze ciśnień w pęcherzu oraz w jamie brzusznej podczas fazy napełniania i opróżniania pęcherza. W jego trakcie mierzy się przepływ moczu, pojemność pęcherza, aktywność mięśnia wypieracza (mięśnia pęcherza) oraz funkcję zwieraczy cewki moczowej. Dzięki temu można określić, w jakim stopniu pęcherz utrzymuje mocz i czy opróżnia się prawidłowo.

Badanie urodynamiczne nie należy do rutynowo wykonywanych u każdego pacjenta z objawami ze strony układu moczowego – przeprowadza się je wyłącznie ze wskazań medycznych. Należą do nich m.in.:

Oprócz tego urodynamikę wykonuje się czasami przed poważnymi operacjami urologicznymi lub uroginekologicznymi albo gdy potrzebna jest pogłębiona diagnostyka.

Jak się robi badanie? W specjalnej pracowni urolog lub uroginekolog (ewentualnie przeszkolona pielęgniarka pod nadzorem lekarza) wykonuje kilka badań mierzących funkcjonowanie dolnego układu moczowego.

Pacjent z wypełnionym pęcherzem oddaje mocz w sposób naturalny do specjalnego urządzenia (lejka połączonego z pojemnikiem i czujnikiem) rejestrującego objętość oraz szybkość strumienia moczu. Ten etap pozwala ocenić maksymalny przepływ oraz charakterystykę strumienia.

Pacjent proszony jest o rozebranie się od pasa w dół i zajęcie miejsca na specjalnym fotelu urologiczno-ginekologicznym. Następnie do opróżnionego pęcherza przez cewkę moczową wprowadza się cienkie cewniki wyposażone w czujniki ciśnienia. Często stosuje się układ dwukanałowy – jeden cewnik (lub kanał) służy do wypełniania pęcherza płynem, a drugi do jednoczesnego pomiaru ciśnienia wewnątrz pęcherza. Dodatkowo wprowadza się drugi czujnik do odbytnicy lub pochwy, aby mierzyć ciśnienie w jamie brzusznej (to pozwala odróżnić wzrosty ciśnienia pochodzące od parcia brzucha od ciśnień generowanych przez sam pęcherz).

Gdy pęcherz zostanie wypełniony do odpowiedniej objętości (zwykle do momentu zgłoszenia przez pacjenta silnej potrzeby oddania moczu lub do pojemności maksymalnej), przeprowadza się kolejne pomiary. Często lekarz poprosi pacjenta o kaszlnięcie lub napięcie mięśni brzucha – sprawdza się wówczas tzw. punkt wycieku moczu, czyli ciśnienie, przy którym następuje wyciek moczu przy zwiększonym ciśnieniu brzusznym. Ocena tego parametru informuje o wydolności mechanizmu zwieraczowego cewki (istotne np. przy diagnostyce wysiłkowego nietrzymania moczu).

Następnie rozpoczyna się faza opróżniania pęcherza z założonymi cewnikami – pacjent zostaje poproszony o ponowne oddanie moczu, tym razem przy działających czujnikach. Rejestrowane są jednocześnie przepływ moczu i ciśnienia w pęcherzu oraz w jamie brzusznej podczas mikcji. Ten etap – zwany badaniem ciśnieniowo-przepływowym – pozwala ocenić siłę skurczu wypieracza oraz ewentualne przeszkody w odpływie (np. czy mikcja wymaga wysokiego ciśnienia w pęcherzu, co sugeruje obstrukcję na poziomie cewki lub prostaty). Po zakończeniu oddawania moczu dokonuje się pomiaru objętości moczu zalegającego w pęcherzu (tzw. residuum), co bywa wykonywane za pomocą cewnika.

W trakcie pełnego badania urodynamicznego często prowadzona jest także elektromiografia (EMG) mięśni dna miednicy – służy to ocenie aktywności mięśni zwieraczy i przepony miednicy podczas cyklu wypełniania i opróżniania pęcherza. Do EMG wykorzystuje się elektrody powierzchniowe przyklejone w okolicy krocza lub (rzadziej) elektrody igłowe wprowadzane do mięśni zwieraczy. Badanie EMG pozwala wykryć ewentualne zaburzenia neurologiczne (np. brak rozluźnienia zwieracza przy próbie mikcji) lub nadmierne napięcie mięśni dna miednicy, co również może wpływać na trudności w oddawaniu moczu.

Urodynamikę określa się jako badanie nieprzyjemne, ale znośne. Wprowadzanie cewników do cewki moczowej i odbytu może powodować dyskomfort, uczucie ucisku lub pieczenie, jednak zazwyczaj pacjent odczuwa bardziej samą obecność obcego ciała niż ból. Przed założeniem cewników lekarz lub pielęgniarka stosują żel znieczulający miejscowo, co znacznie łagodzi doznania.

Większość pacjentów toleruje bez znieczulenia ogólnego. Osoby szczególnie wrażliwe na ból powinny poinformować o tym przed badaniem – możliwe jest wtedy zastosowanie silniej działającego żelu znieczulającego lub wyjątkowo, krótkotrwałego znieczulenia miejscowego.

Przygotowanie do badania urodynamicznego rozpoczyna się zwykle na kilka dni przed planowanym terminem. Poniżej omówiono najważniejsze aspekty, o których należy pamiętać.

W dniu badania należy normalnie się załatwić – i nie, nie trzeba być na czczo. Nie powinno się jednak pić kawy ani mocnej herbaty.  Można wypić ok. 0,5 litra wody, ale nie za dużo, aby nie oddawać moczu aż do badania.

Pacjenci ubezpieczeni mają możliwość wykonania urodynamiki bezpłatnie w ramach NFZ. Wykonują je duże szpitale, kliniki czy poradnie urologiczne dysponujące odpowiednią pracownią. Oczywiście można je też zrobić prywatnie (koszt waha się od 300 do 900 zł w zależności od regionu).

Ważne! Decydując się na badanie urodynamiczne, wybierz placówkę z wykwalifikowanym personelem i jak najszerszym wachlarzem usług urologicznych – taką jak Polskie Centrum Urologii Zaawansowanej URO.pl.

To wartościowe narzędzie diagnostyczne w urologii i uroginekologii, umożliwiające obiektywną ocenę czynności pęcherza moczowego i cewki moczowej. Choć sama procedura bywa krępująca i nieco nieprzyjemna, to nie warto się go bać, ponieważ zazwyczaj nie wiąże się z bólem ani poważnym ryzykiem dla pacjenta.

Bibliografia