Łagodny przerost prostaty – przyczyny, objawy i dostępne metody leczenia

Łagodny rozrost prostaty – charakterystyka

Prostata (gruczoł krokowy) to narząd o wielkości orzecha włoskiego, zlokalizowany tuż pod pęcherzem moczowym, który otacza początkowy odcinek cewki moczowej. Jego główną funkcją jest produkcja płynu wchodzącego w skład nasienia. Z biegiem lat, najczęściej po 45–50. roku życia, gruczoł krokowy u wielu mężczyzn zaczyna się powiększać. Ten stan, określany jako łagodny rozrost stercza (BPH), jest naturalnym procesem związanym z wiekiem, ale może prowadzić do wystąpienia wielu uciążliwych objawów.

Łagodny rozrost stercza / gruczołu krokowego a potoczne nazewnictwo dolegliwości

W języku medycznym istotne jest rozróżnienie między pojęciami „rozrost” a „przerost”. Choć w potocznym użyciu te terminy bywają stosowane zamiennie, w kontekście specjalistycznym poprawnym określeniem jest „rozrost”. Wynika to z faktu, że łagodny rozrost stercza odnosi się do zwiększenia liczby komórek w obrębie gruczołu krokowego, a nie do powiększenia poszczególnych komórek, co byłoby klasyfikowane jako przerost.

Z tego powodu na stronach medycznych, opisujących zabiegi czy schorzenia, stosujemy poprawny termin „rozrost”, zgodny z nomenklaturą medyczną. Dodatkowo gruczoł krokowy, o którym mowa, jest znany pod trzema różnymi nazwami: prostata, stercz oraz gruczoł krokowy. Wszystkie te określenia oznaczają ten sam organ. „Prostata” jest najczęściej używaną nazwą w języku potocznym, podczas gdy terminy „stercz” i „gruczoł krokowy” częściej pojawiają się w tekstach medycznych.

Objawy łagodnego przerostu gruczołu krokowego

Łagodny rozrost gruczołu krokowego prowadzi do ucisku na cewkę moczową, co powoduje różnorodne objawy ze strony układu moczowego. Do najczęstszych należą:

Słaby lub przerywany strumień moczu,
Konieczność oddawania moczu w kilku etapach,
Uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza,

Częste oddawanie moczu, parcie na mocz, które występuje zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy,
Naglące parcie, które może wymagać natychmiastowego udania się do toalety.

Początkowo objawy te mogą być ledwie zauważalne, jednak z czasem stają się coraz bardziej uciążliwe. Nieleczony łagodny przerost prostaty może prowadzić do poważnych komplikacji, takich jak zatrzymanie moczu, które objawia się nagłym, całkowitym brakiem możliwości opróżnienia pęcherza i wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. W przewlekłych przypadkach częściowego zatrzymania moczu może dojść do zalegania moczu w pęcherzu, co sprzyja:

infekcjom układu moczowego,
kamicy pęcherza,
a nawet może prowadzić do uszkodzenia nerek.

Łagodny przerost prostaty – przyczyny

Przyczyny łagodnego przerostu stercza są złożone i nie w pełni poznane, choć wiadomo, że największą rolę odgrywają procesy hormonalne i starzenie się organizmu. Głównym czynnikiem odpowiedzialnym za rozrost prostaty jest męski hormon – testosteron – oraz jego aktywna forma, dihydrotestosteron (DHT). Z wiekiem poziom testosteronu stopniowo maleje, natomiast proporcja DHT w gruczole krokowym wzrasta, co stymuluje wzrost komórek prostaty. Zjawisko to powoduje powiększanie się gruczołu krokowego, a to może prowadzić do zaburzeń w oddawaniu moczu.

Łagodny przerost prostaty rzadko występuje u mężczyzn przed 45. rokiem życia, natomiast w grupie mężczyzn po 50. roku życia odsetek osób z objawami BPH znacząco rośnie. Szacuje się, że około połowa mężczyzn powyżej 60. roku życia doświadcza objawów przerostu prostaty, a w wieku 75 lat odsetek ten wzrasta do 80%.

Istnieją przesłanki, że na rozwój łagodnego rozrostu stercza mogą również wpływać inne czynniki, takie jak genetyka, otyłość oraz brak aktywności fizycznej. Badania sugerują, że mężczyźni z rodzinną historią przerostu gruczołu krokowego są bardziej narażeni na wystąpienie tej dolegliwości. Ponadto styl życia, dieta bogata w tłuszcze nasycone oraz nadmierne spożycie alkoholu mogą przyczyniać się do pogorszenia objawów lub przyspieszać rozwój przerostu prostaty.

Łagodny przerost prostaty w młodym wieku – co oznacza?

Jeśli łagodny przerost prostaty zostanie zdiagnozowany u młodego mężczyzny, to jest to sytuacja nietypowa i wymaga dokładniejszej diagnostyki. Przerost prostaty u młodych mężczyzn może wynikać z kilku przyczyn, a należą do nich m.in.:

Czynniki genetyczne i predyspozycje rodzinne,
Zaburzenia hormonalne, zwłaszcza poziomu testosteronu i dihydrotestosteronu (DHT),
Stan zapalny lub infekcje – przewlekłe zapalenie prostaty lub infekcje dróg moczowych mogą prowadzić do jej obrzęku czy przerostu, co można pomylić z BPH. W takich przypadkach leczenie przyczyny zapalnej zmniejsza objawy,
Siedzący tryb życia, nieodpowiednia dieta, otyłość i brak aktywności fizycznej.

Łagodny przerost prostaty – dostępne metody leczenia

Leczenie łagodnego przerostu gruczołu krokowego zależy od nasilenia objawów oraz wpływu schorzenia na codzienne życie pacjenta. W przypadku łagodnych dolegliwości, które nie powodują znacznego dyskomfortu, wystarczające mogą być zmiany w stylu życia. W sytuacjach bardziej zaawansowanych stosuje się farmakoterapię lub metody chirurgiczne, które pomagają złagodzić objawy i przywrócić komfort codziennego funkcjonowania.

Zmiana stylu życia jako metoda leczenia rozrostu stercza

Wśród zalecanych zmian znajduje się ograniczenie kofeiny i alkoholu, które mogą podrażniać pęcherz, oraz unikanie spożywania dużych ilości płynów przed snem.
Technika dwukrotnego oddawania moczu w krótkim odstępie czasu pozwala na pełniejsze opróżnienie pęcherza i wydłużenie czasu między kolejnymi wizytami w toalecie.
Regularna aktywność fizyczna oraz utrzymanie zdrowej masy ciała również wspierają zdrowie prostaty.

Stosowanie farmakoterapii przy łagodnym rozroście stercza

W przypadku bardziej nasilonych objawów lekarz może zalecić farmakoterapię, która poprawia przepływ moczu lub zmniejszy rozmiar prostaty. Najczęściej stosowane leki to:

Alfa-blokery (np. doksazosyna, tamsulozyna),
Inhibitory 5-alfa reduktazy (np. finasteryd).

Leczenie chirurgiczne łagodnego przerostu stercza

Gdy farmakoterapia nie przynosi wystarczających efektów lub objawy są bardzo nasilone, konieczne może być leczenie chirurgiczne. Najczęściej stosowanymi metody wymieniamy poniżej.

Przezcewkowa resekcja prostaty (TURP) – polega na usunięciu nadmiaru tkanki prostaty przez cewkę moczową, co odblokowuje przepływ moczu. TURP jest uważany za „złoty standard” leczenia chirurgicznego. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym, a jego efekty są długotrwałe – pacjenci odczuwają poprawę już kilka dni po operacji. Jednym z możliwych powikłań TURP jest tzw. „suchy orgazm”, czyli wsteczny wytrysk, gdzie nasienie trafia do pęcherza, zamiast być wydalane na zewnątrz.
Przezcewkowe nacięcie prostaty (TUIP) – to mniej inwazyjna alternatywa dla TURP, zalecana pacjentom z mniejszym przerostem prostaty. Zabieg polega na nacięciu prostaty w taki sposób, aby poszerzyć cewkę moczową bez usuwania tkanki. TUIP również wykonuje się przez cewkę moczową, co zmniejsza ryzyko powikłań oraz skraca czas rekonwalescencji. Jest to dobra opcja dla pacjentów z umiarkowanymi objawami, dla których TURP mogłoby być zbyt agresywnym rozwiązaniem.

Laserowe usuwanie tkanki prostaty, takie jak ablacja laserowa lub enukleacja laserowa prostaty – polegają na usuwaniu nadmiaru tkanki za pomocą wiązki laserowej, co zmniejsza krwawienie i przyspiesza proces gojenia. Jedną z najczęściej stosowanych metod laserowych jest enukleacja z użyciem lasera holmowego (HoLEP), która pozwala na precyzyjne usunięcie tkanek, bez uszkadzania okolicznych struktur. Metody laserowe są coraz popularniejsze, ponieważ wiążą się z krótszym czasem hospitalizacji i mniejszym ryzykiem powikłań niż tradycyjne metody chirurgiczne.
Techniki minimalnie inwazyjne, takie jak system Rezum oraz PUL (Prostatic Urethral Lift) – system Rezum wykorzystuje parę wodną, która niszczy nadmiar tkanki gruczołu krokowego, a technika PUL polega na umieszczeniu implantów, które unoszą tkankę prostaty i poszerzają cewkę moczową. Obie metody są wykonywane ambulatoryjnie, wymagają krótszego czasu rekonwalescencji i pozwalają na szybszy powrót do codziennych czynności.
Prostatektomia otwarta – polega na chirurgicznym usunięciu prostaty przez nacięcie w dolnej części brzucha, jest stosowana głównie u pacjentów z dużą prostatą, gdzie inne metody byłyby mniej efektywne. Ze względu na bardziej inwazyjny charakter, prostatektomia otwarta wiąże się z dłuższym czasem hospitalizacji i rekonwalescencji.

Łagodny przerost stercza – podsumowanie

Łagodny rozrost gruczołu krokowego to powszechny problem zdrowotny u mężczyzn w starszym wieku. Choć przyczyny tego stanu nie są w pełni poznane, istotną rolę odgrywają czynniki hormonalne i naturalne procesy związane ze starzeniem się organizmu. Na szczęście istnieje wiele metod leczenia, od zmian stylu życia, przez farmakoterapię, aż po zaawansowane techniki chirurgiczne, które umożliwiają skuteczną poprawę jakości życia. Wybór odpowiedniej terapii zależy od nasilenia objawów czy wielkości prostaty, dlatego istotna jest konsultacja z urologiem, który pomoże dobrać najlepsze rozwiązanie.

Bibliografia: