Przetoka moczowa – przyczyny, objawy, leczenie zabiegowe

Pod pojęciem „przetoki moczowej” kryje się grupa schorzeń obejmujących nieprawidłowe połączenia między pęcherzem, moczowodami, cewką moczową a innymi narządami. W zależności od lokalizacji może to być m.in. przetoka:

Każda z nich powoduje niekontrolowany odpływ moczu do miejsc, w których nie powinien się on pojawiać, prowadząc do stanu zapalnego, infekcji i podrażnienia tkanek.

Najczęściej do powstania przetoki dochodzi w wyniku uszkodzenia tkanek podczas operacji w obrębie narządów moczowo-płciowych, w następstwie radioterapii lub wskutek długotrwałego ucisku tkanek w czasie porodu. U mężczyzn dominują przypadki pourazowe lub będące efektem leczenia nowotworów prostaty.

Powstanie przetoki jest zawsze wynikiem uszkodzenia ścian narządów lub niedokrwienia tkanek. Najczęstsze przyczyny to:

W krajach rozwiniętych najczęstszą przyczyną są powikłania pooperacyjne, natomiast w krajach o ograniczonym dostępie do opieki medycznej – uszkodzenia porodowe wynikające z długiego porodu bez interwencji chirurgicznej.

Objawy zależą od rodzaju i lokalizacji przetoki, ale ich wspólnym mianownikiem jest niekontrolowany wyciek moczu. Najczęściej obserwuje się:

U kobiet przetoki moczowe najczęściej mają charakter pęcherzowo-pochwowy lub cewkowo-pochwowy. Pojawiają się po zabiegach ginekologicznych, najczęściej po histerektomii, lub jako następstwo trudnego porodu. Wyciek moczu z pochwy bywa stały, a pacjentki zgłaszają nieprzyjemny zapach, macerację skóry i uczucie ciągłej wilgoci. Dodatkowo mogą występować nawracające infekcje dróg moczowych i zapalenie pochwy.

U mężczyzn przetoki dotyczą zazwyczaj cewki moczowej, pęcherza lub moczowodu. Powstają najczęściej w wyniku urazu mechanicznego, powikłań po operacji prostaty lub leczenia radioterapią w przebiegu raka. Objawiają się wyciekiem moczu przez skórę krocza lub moszny, a także bólami w okolicy miednicy. Nieleczona przetoka może prowadzić do ropni i rozległych zakażeń tkanek.

Proces diagnostyczny opiera się na dokładnym wywiadzie, badaniu fizykalnym i badaniach obrazowych. Lekarz ocenia charakter wycieku, okoliczności jego wystąpienia oraz przebieg wcześniejszych zabiegów chirurgicznych. Pomocne są następujące badania:

W przypadku kobiet istotne jest również badanie ginekologiczne z użyciem barwnika (np. błękitu metylenowego), który uwidacznia miejsce przecieku.

W większości przypadków leczenie ma charakter zabiegowy. Samoistne zamknięcie przetoki zdarza się rzadko i dotyczy wyłącznie bardzo małych zmian. O wyborze metody decyduje wielkość przetoki, jej lokalizacja, przyczyna powstania oraz stan tkanek otaczających.

W niewielkich, świeżych przetokach lekarz może zdecydować o czasowym wprowadzeniu cewnika do pęcherza, aby odciążyć drogi moczowe i dać tkankom szansę na samoistne zagojenie. Wspomagająco stosuje się antybiotyki, leki przeciwzapalne i preparaty poprawiające ukrwienie błon śluzowych. Jeśli nie dochodzi do poprawy, konieczna jest interwencja chirurgiczna.

Operacja polega na precyzyjnym odseparowaniu przetoki, oczyszczeniu jej brzegów i zamknięciu ubytku w sposób warstwowy. W zależności od miejsca występowania przetoki wykonuje się:

W niektórych przypadkach potrzebne jest wieloetapowe leczenie rekonstrukcyjne. Zabieg wymaga hospitalizacji i okresu obserwacji, by upewnić się, że przetoka nie nawraca. Po operacji pacjent zwykle przez kilka tygodni ma utrzymywany cewnik, aby zapewnić prawidłowe gojenie się tkanek. W tym czasie kluczowe jest dbanie o higienę, unikanie wysiłku i regularne kontrole lekarskie.

Dzięki nowoczesnym technikom chirurgicznym skuteczność leczenia przetok moczowych sięga 90-95%. W przypadku rozległych zmian pourazowych lub powikłań po radioterapii proces gojenia bywa dłuższy i wymaga większej ostrożności. Powrót do pełnej sprawności jest możliwy, jeśli pacjent stosuje się do zaleceń lekarza i utrzymuje prawidłową higienę intymną.

Przetoka moczowa to poważne, ale możliwe do wyleczenia schorzenie. Wczesne rozpoznanie i szybka interwencja chirurgiczna pozwalają uniknąć przewlekłych infekcji i problemów z nietrzymaniem moczu. Kluczowe znaczenie ma świadomość objawów – stały wyciek moczu, podrażnienia czy nieprzyjemny zapach to sygnały, których nie wolno ignorować. Właściwa diagnostyka i nowoczesne leczenie zabiegowe dają szansę na powrót do komfortowego życia bez bólu i wstydu.

Bibliografia: