Na czym polega zatrzymanie moczu? Co oznacza?
Zatrzymanie moczu to stan, w którym pęcherz moczowy nie może opróżnić się całkowicie lub w ogóle, pomimo odczuwania potrzeby mikcji. Zazwyczaj jest to spowodowane mechanicznymi przeszkodami w przepływie moczu, takimi jak powiększenie prostaty, ale może być też wynikiem zaburzeń funkcjonowania nerwów kontrolujących pęcherz i cewkę moczową. Niezależnie od formy zatrzymanie moczu w organizmie wymaga szybkiej diagnozy i leczenia.
Zatrzymanie moczu – objawy
Zatrzymanie moczu manifestuje się różnorodnymi objawami, w zależności od tego, czy ma ono charakter ostry, czy przewlekły.
Ostre zatrzymanie moczu – objawy
Ostre zatrzymanie moczu to nagłe i poważne zablokowanie przepływu moczu, które często pojawia się niespodziewanie. Typowe objawy obejmują:
- nagłe, silne parcie na mocz,
- ból i dyskomfort w dolnej części brzucha,
- obrzęk w okolicy podbrzusza,
- niemożność oddania moczu,
- w niektórych przypadkach może dojść do pocenia się, nudności, zawrotów głowy, a nawet do wstrząsu w wyniku nagłego zatrzymania moczu.
Przewlekłe zatrzymanie moczu – objawy
Przewlekłe zatrzymanie moczu rozwija się stopniowo, a jego objawy czasem bywają mniej oczywiste niż w przypadku ostrego zatrzymania. Charakterystyczne symptomy to:
- częste oddawanie małych ilości moczu,
- uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza,
- słaby strumień moczu,
- nokturia (częste oddawanie moczu w nocy),
- w niektórych przypadkach gdy pęcherz jest zbyt pełny, może dojść do wycieku moczu, co jest wynikiem tzw. inkontynencji przepełnieniowej.
Dodatkowo zarówno przy ostrym, jak i przewlekłym zatrzymaniu moczu, mogą wystąpić dodatkowe objawy takie jak:
- infekcje dróg moczowych,
- ból pleców lub boku,
- krew w moczu (krwiomocz).
Zatrzymanie moczu – przyczyny
Zatrzymanie moczu ma różnorodne przyczyny, które zazwyczaj można podzielić na mechaniczne przeszkody w odpływie moczu oraz problemy z funkcjonowaniem układu nerwowego, które kontrolują pracę pęcherza. Oto główne przyczyny zatrzymania moczu:
- przerost prostaty (BPH),
- kamienie pęcherza lub cewki moczowej,
- zwężenie cewki moczowej,
- infekcje dróg moczowych (UTI),
- uszkodzenia neurologiczne, takie jak stwardnienie rozsiane, udar mózgu, urazy rdzenia kręgowego czy neuropatia cukrzycowa,
- leki, takie jak antycholinergiki, przeciwhistaminowe czy opioidy,
- urazy miednicy,
- guzy i nowotwory, np. rak prostaty,
- zabiegi chirurgiczne, takie jak operacje prostaty, pęcherza moczowego czy odbytnicy,
- zatrzymanie moczu związane z ciążą.
Diagnostyka zatrzymania moczu – badania
Co zrobić, gdy zatrzymał się mocz? Pierwszym krokiem w diagnostyce zatrzymania moczu jest szczegółowy wywiad lekarski. Po nim następuje badanie fizykalne, które może obejmować badanie palpacyjne brzucha, badanie per rectum, a także ocenę neurologiczną nerwów kontrolujących pęcherz.
Następnie można wykonać:
- USG pęcherza,
- cystoskopię, czyli badanie endoskopowe,
- badania urodynamiczne,
- analizę moczu,
- badania krwi, takie jak ocena poziomu kreatyniny i mocznika.
Zatrzymanie moczu – leczenie
W zależności od konkretnego przypadku leczenie może obejmować metody farmakologiczne, zabiegi chirurgiczne, ale także zmiany w stylu życia czy łagodzenie objawów domowymi sposobami.
Co na zatrzymanie moczu? Leczenie farmakologiczne
Farmakoterapia jest często pierwszą linią leczenia szczególnie w przypadkach, w którychgdzie zatrzymanie moczu wynika z łagodnego przerostu prostaty, infekcji dróg moczowych czy zaburzeń neurologicznych. Lekarz najczęściej przepisuje:
- Alfa-blokery, takie jak tamsulozyna czy alfuzosyna, które pomagają rozluźnić mięśnie prostaty i szyi pęcherza, co ułatwia przepływ moczu,
- Inhibitory 5-alfa-reduktazy, czyli finasteryd lub dutasteryd, które zmniejszają rozmiar prostaty, co pomaga w zmniejszeniu nacisku na cewkę moczową i ułatwia oddawanie moczu,
- Antybiotyki, które stosuje się w celu zwalczania infekcji i zmniejszenia obrzęku oraz stanu zapalnego,
- Leki antycholinergiczne stosowane są w leczeniu nadreaktywnego pęcherza, pomagają zmniejszyć skurcze pęcherza, co może ułatwić kontrolę nad oddawaniem moczu.
Leczenie operacyjne zatrzymania moczu
W przypadku gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi rezultatów lub gdy przyczyna zatrzymania moczu wymaga interwencji chirurgicznej, lekarz może zdecydować o wprowadzeniu leczenia operacyjnego. Najczęściej stosuje się poniższe rozwiązania.
- Przezcewkowa resekcja prostaty (TURP) – to najczęstszy zabieg chirurgiczny stosowany w leczeniu łagodnego przerostu prostaty. Polega na usunięciu części prostaty, która uciska cewkę moczową, co pozwala na swobodny przepływ moczu.
- Litotrypsja – w przypadku zatrzymania moczu spowodowanego kamieniami w pęcherzu lub cewce moczowej litotrypsja falami uderzeniowymi lub laserowa może być stosowana do rozbicia kamieni na mniejsze fragmenty, które łatwiej można usunąć lub wydalić naturalnie.
- Cystolitolapaksja – to zabieg, który polega na usunięciu kamieni z pęcherza za pomocą specjalnych narzędzi wprowadzonych przez cewkę moczową.
- Cystostomia – w ciężkich przypadkach, gdy pacjent nie jest w stanie oddać moczu, może być konieczne wykonanie cystostomii, czyli stworzenia sztucznego otworu w pęcherzu, przez który mocz jest odprowadzany do specjalnego worka.
Zatrzymanie moczu – domowe sposoby
Domowe sposoby na zatrzymanie moczu najczęściej stosuje się jako uzupełnienie leczenia farmakologicznego lub w przypadkach, gdy zatrzymanie moczu jest łagodne i nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia.
- Ciepłe kąpiele pomogą rozluźnić mięśnie miednicy i ułatwić oddawanie moczu.
- Masaż dolnej części brzucha może pobudzić jego skurcze i wspomóc oddawanie moczu.
- Regularne picie wywarów z ziół moczopędnych – odpowiednie zioła na zatrzymanie moczu to skrzyp polny, pokrzywa czy mniszek lekarski.
- Ograniczenie spożycia kofeiny, alkoholu oraz pikantnych potraw może zmniejszyć podrażnienie pęcherza i poprawić kontrolę nad oddawaniem moczu.
- Regularne ćwiczenia mięśni dna miednicy mogą pomóc wzmocnić kontrolę nad pęcherzem i zapobiegać zatrzymaniu moczu, zwłaszcza u pacjentów z problemami neurologicznymi lub po operacjach.
Zatrzymanie moczu – skutki
Zatrzymanie moczu, jeśli nie zostanie odpowiednio zdiagnozowane i leczone, może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych. Najczęstsze to:
- uszkodzenie pęcherza moczowego,
- infekcje dróg moczowych,
- kamienie pęcherza moczowego,
- uszkodzenie nerek,
- nietrzymanie moczu,
- ból i dyskomfort,
- ryzyko wstrząsu i zagrażających życiu powikłań.
Jak zapobiegać zatrzymaniu moczu?
Zapobieganie zatrzymaniu moczu jest możliwe poprzez prowadzenie zdrowego stylu życia, regularnych kontroli zdrowia oraz odpowiedniego postępowania w przypadku wystąpienia pierwszych niepokojących objawów. Poza tym warto stosować się do poniższych wskazówek.
1. Regularne badania profilaktyczne
- kontrola zdrowia prostaty,
- monitorowanie funkcji nerek.
2. Utrzymanie zdrowego stylu życia:
- zdrowa dieta bogata w błonnik, owoce i warzywa,
- utrzymanie prawidłowej masy ciała,
- regularna aktywność fizyczna i kontrola wagi,
- picie odpowiedniej ilości płynów,
- unikanie napojów drażniących, takich jak kofeina, alkohol oraz napoje gazowane.
4. Unikanie nadmiernego trzymania moczu:
- regularne oddawanie moczu,
- prawidłowe opróżnianie pęcherza.
5. Ćwiczenia mięśni dna miednicy.
Sposoby na zatrzymanie moczu – podsumowanie
Zatrzymanie moczu może prowadzić do znaczących komplikacji zdrowotnych, jeśli nie zostanie szybko zdiagnozowane i odpowiednio leczone. Aby zadbać o swoje zdrowie i unikać poważnych problemów związanych z układem moczowym, ważna jest regularna kontrola zdrowia, zdrowy styl życia, ale także odpowiednie nawodnienie.
Bibliografia
- Mangir N, Chapple Ch. Management of urinary incontinence in men. Trends in Urology and Men’s Health 2020; 11 (2): 18-22.
- Serlin DC, Heidelbaugh JJ, Stoffel JT. Urinary retention in adults: evaluation and initial management. American Family Physician 2018; 98 (8): 496–503.
- Shamliyan TA, Wyman JF, Ping R, Wilt TJ, Kane RL. Male urinary incontinence: prevalence, risk factors, and preventive interventions. Rev Urol. 2009 Summer;11(3):145-65. PMID: 19918340; PMCID: PMC2777062.
Postępowanie w przypadku całkowitego i częściowego zatrzymania moczu, Przegląd Urologiczny 2010/3 (61): http://www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?1962 [dostęp: 30.08.2024 r.]
