Ból miednicy – przyczyny, diagnostyka, leczenie

Jak rozpoznać ból miednicy? Objawy

Miednica to skomplikowana struktura anatomiczna, która stanowi połączenie kręgosłupa z kończynami dolnymi oraz coś w rodzaju rusztowania dla wielu narządów wewnętrznych (zwłaszcza pęcherza, macicy i odbytnicy, które spoczywają w obrębie miednicy mniejszej). Składa się z dwóch kości miednicznych (a te z kolei z trzech zrośniętych kości: biodrowej, kulszowej i łonowej) oraz z kości krzyżowej. Jeśli zaś chodzi o struktury spajające miednicę z innymi elementami układu ruchu, wyróżniamy:

Staw krzyżowo-biodrowy – mało ruchomy, stabilizujący staw między kością krzyżową a biodrową,
Staw biodrowy – połączenie kości biodrowej z kością udową,
Spojenie łonowe – chrzęstne połączenie prawej i lewej kości miednicznej,
Więzozrosty miednicy – kilka rodzajów więzadeł (np. krzyżowo-biodrowe, krzyżowo-guzowe) oraz błona zasłonowa.

Do elementów miednicy zalicza się także mięśnie, np. mięśnie dna miednicy oraz mięśnie powierzchowne takie jak pośladkowe czy biodrowo-lędźwiowy. Każda z wymienionych wcześniej struktur w obrębie miednicy może boleć, i to z różnych powodów – czasem nawet drobnych dysfunkcji.

Ból miednicy to bardzo subiektywne doświadczenie, które pacjenci opisują np. jako ból głęboki, rozlany, promieniujący, kłujący, palący, ciągły lub zmienny, zależny od pozycji, cyklu, ruchu lub emocji. Niezależnie od przyczyny i sposobu odczuwania dolegliwości, ból miednicy jest zlokalizowany między pępkiem a spojeniem łonowym, w pachwinach, kroczu, pośladkach lub dolnej części pleców. Co może go powodować?

Ból miednicy – przyczyny

Jeśli chodzi o przyczyny bólu miednicy, najczęściej można się spotkać z podziałem według układów anatomicznych:

Ortopedyczne/mięśniowo-szkieletowe (np. dysfunkcje i zwyrodnienia stawów, niestabilność spojenia łonowego, przeciążenia mięśni i więzadeł, punkty spustowe),
Ginekologiczne (np. endometrioza, mięśniaki macicy, zapalenie przydatków, obniżenie narządów rodnych),
Urologiczne (np. zapalenie pęcherza, przewlekłe zapalenie prostaty, zespół bolesnego pęcherza),
Gastroenterologiczne (np. zespół jelita drażliwego, zapalenie jelita grubego, choroba Crohna),
Neurologiczne (np. ucisk nerwu kulszowego, sromowego, zasłonowego, neuralgia miednicy, zespół ogona końskiego – rzadziej),
Psychogenne i idiopatyczne (np. przewlekły stres, ból bez uchwytnej przyczyny organicznej, napięcie mięśni dna miednicy o podłożu emocjonalnym).

Bóle miednicy i ich rodzaje

Bóle miednicy można klasyfikować, uwzględniając różne czynniki. Ze względu na czas trwania wyróżniamy ból:

Ostry – z powodu np. urazu lub infekcji. Ustępuje wraz z gojeniem się tkanek i trwa 4-6 tygodni,
Podostry – do 3 miesięcy,
Przewlekły (chronic pelvic pain, CPP) – utrzymujący się ponad 3-6 miesięcy.

Rodzaje bólu miednicy ze względu na lokalizację lub okoliczności ich występowania (oraz przykłady możliwych przyczyn) zostały zebrane w tabeli poniżej.

Lokalizacja lub okoliczności	Możliwa przyczyna
Ból miednicy z tyłu (po prawej stronie, po lewej stronie lub obustronnie)	Dysfunkcja stawu krzyżowo-biodrowego,Przeciążenie więzadeł krzyżowo-guzowych,Napięcie mięśnia gruszkowatego lub mięśni dna miednicy,Rwa kulszowa,Endometrioza,Choroby jelita grubego,Ból rzutowany z nerek, przydatków (u kobiet).
Ból miednicy z boku (zazwyczaj jednostronny)	Przeciążenie mięśnia biodrowo-lędźwiowego,Stan zapalny kaletek okołobiodrowych,Patologie jajnika,Kolka nerkowa.
Ból kości miednicy (z boku, zazwyczaj jednostronny, choć w przypadkach ogólnoustrojowych lub posturalnych może jednak występować obustronnie)	Ważne: Ból kostny ma zwykle charakter głęboki, punktowy i stały, często nasila się przy ucisku na konkretną strukturę kostną. Czasami ból odczuwany jako ból kości może mieć źródło poza strukturą kostną – np. nerw czuciowy lub narząd jamy brzusznej.Zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego,Złamania i mikrozłamania,Stany zapalne spojenia łonowego (ból obustronny),Choroby nowotworowe,Choroby ogólnoustrojowe (Reumatoidalne zapalenie stawów, ZZSK),Infekcje,Bóle psychosomatyczne,Problemy z jelitem grubym,Neuralgia nerwu skórnego uda bocznego.
Ból miednicy przy chodzeniu	Zwyrodnienia stawu biodrowego,Niestabilność spojenia łonowego,Zespół mięśnia gruszkowatego,Endometrioza naciekająca,Stany zapalne narządów miednicy.
Ból miednicy przy siedzeniu	Napięcie mięśni pośladkowych,Podrażnienie nerwu sromowego,Zespół ogona końskiego (rzadziej),Zaburzenia ukrwienia,Ból psychogenny,Przewlekły stres.

Bóle miednicy – diagnostyka

Ze względu na liczbę możliwych przyczyn diagnostyka bólu miednicy wymaga podejścia interdyscyplinarnego i stanowi duże wyzwanie dla lekarzy. Podstawą jest dokładny wywiad i badanie fizykalne, często uzupełniane o badania obrazowe takie jak RTG, USG, rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa. W przypadku podejrzenia endometriozy, stanów zapalnych lub chorób narządów miednicy mniejszej mogą być potrzebne także badania laboratoryjne i konsultacje ginekologiczne, urologiczne lub gastroenterologiczne, a w przypadku podejrzenia rwy kulszowej – również neurologiczne.

Ból kości miednicy – leczenie

Leczenie bólu miednicy zależy od jego źródła.

Objawowo lekarze zalecają leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (np. NLPZ, paracetamol), czasami neuromodulujące, rozkurczowe, hormonalne czy antydepresyjne o działaniu przeciwbólowym.
W przypadkach ortopedycznych stosuje się też fizjoterapię lub blokady nerwowe.
U pacjentów z napięciem mięśniowym skuteczne bywają techniki manualne, terapia punktów spustowych lub ćwiczenia stabilizujące.
W przewlekłym bólu miednicy ważne jest także wsparcie psychologiczne, ponieważ przewlekłe dolegliwości mogą wpływać na samopoczucie i jakość życia.

Terapia najczęściej ma charakter zachowawczy, ale w wybranych przypadkach konieczne może być leczenie chirurgiczne. Dotyczy to np. schorzeń ortopedycznych (jak złamania czy zmiany zwyrodnieniowe), ale także endometriozy, chorób urologicznych czy powikłań jelitowych. Zakres zabiegu zależy od źródła bólu oraz stopnia jego nasilenia i oporności na leczenie zachowawcze.

Ból miednicy – podsumowanie

Ból miednicy to złożony problem, który może wynikać z wielu różnych struktur i układów. Niestety, lokalizacja i charakter bólu nie zawsze umożliwiają szybką i jednoznaczną diagnozę. Dopiero zrozumienie mechanizmu bólu, jego rodzaju i kontekstu pozwala rozpoznać źródło dolegliwości, ale przede wszystkim skuteczniej je leczyć.

Bibliografia