Dna moczanowa – przyczyny, objawy, leczenie

Dna moczanowa to choroba metaboliczna spowodowana odkładaniem się w tkankach kryształów moczanu sodu. Kryształy gromadzą się przede wszystkim w płynie stawowym oraz wokół stawów. Układ odporności traktuje złogi jak „ciało obce” i wywołuje stan zapalny, a co za tym idzie – nagły, silny ból. Nieleczona dolegliwość przechodzi w formę przewlekłą.

Podagra to dawna, potoczna nazwa dny moczanowej. To greckie słowo, które dosłownie znaczy „chwycenie za stopę”. Nawiązuje do nagłego, silnego bólu, który „chwyta” – zazwyczaj w nocy – duży palec u stopy i uniemożliwia chodzenie. Co ciekawe, schorzenie to było znane od starożytności również jako „choroba bogaczy”, bo najczęściej występuje u osób z dietą obfitującą w mięso i alkohol. Ale oczywiście to nie jedyna przyczyna dny.

Bezpośrednio dna moczanowa wynika z utrzymującego się podwyższonego poziomu kwasu moczowego we krwi (hiperurykemii). Ten z kolei pochodzi z rozkładu puryn – związków obecnych w niektórych pokarmach (np. w czerwonym mięsie, podrobach i niektórych rybach) oraz powstających podczas naturalnej przemiany materii komórek. Nadmiar kwasu moczowego powstaje, gdy związek ten:

Jednak sama hiperurykemia nie przesądza o rozwoju dny moczanowej, bo szacuje się, że choroba rozwija się tylko u ok. 20% osób z nadmiarem kwasu moczowego. Co więcej, występuje nawet 7 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet i zwykle pojawia się w późniejszym  wieku. U kobiet ryzyko rośnie po menopauzie, ponieważ estrogeny sprzyjają wydalaniu kwasu moczowego.

Również styl życia i dieta mają duży wpływ na rozwój dny moczanowej. Często towarzyszy otyłości, nadciśnieniu, cukrzycy, zaburzeniom lipidowym czy nadużywaniu alkoholu (który utrudnia wydalanie kwasu moczowego i zwiększa jego produkcję). Z tego powodu dna moczanowa zaliczana jest do chorób cywilizacyjnych.

Jak się objawia dna moczanowa? W pierwszej kolejności dochodzi do gwałtownego ataku bólu, z reguły u nasady dużego palca stopy. Ból narasta szybko i w ciągu kilkunastu godzin staje się wręcz nie do zniesienia, co bardzo utrudnia poruszanie. Pojawia się obrzęk stawu, skóra nad nim staje się napięta, zaczerwieniona i gorąca. Dodatkowo mogą wystąpić gorączka, dreszcze i ogólne uczucie rozbicia przypominające infekcję.

Napad dny moczanowej samoistnie ustępuje po ok. 2 tygodniach. Nie oznacza to jednak wyleczenia choroby, a jedynie wygaszenie stanu zapalnego. Jeśli nie podejmie się leczenia, w ciągu miesięcy lub lat dochodzi do kolejnych ataków – dłuższych i bardziej bolesnych. Kryształy kwasu moczowego dalej odkładają się w tkance podskórnej, tworząc grudkowate złogi – guzki dnawe. Z łatwością można je dostrzec na małżowinach usznych, w okolicy stawów palców rąk i stóp, na łokciach lub ścięgnie Achillesa.

Dane wskazują, że u ok. 50-90% przypadków pierwszy napad dotyczy stawu śródstopno-paliczkowego. Z czasem jednak pojawiają się wielostawowe bóle stawu skokowego, kolana, dłoni, nadgarstka, łokci, rzadziej barków czy odcinka szyjnego. 

Po każdym ostrym napadzie bólu w stawie należy skonsultować z lekarzem w celu wykluczenia bądź zdiagnozowania dny moczanowej. Badania, które niewątpliwie pozwolą to ustalić to:

Leczenie dny moczanowej obejmuje dwa kierunki: terapię ostrego ataku (aby szybko uśmierzyć ból i opanować stan zapalny) oraz profilaktykę nawrotów (aby zapobiegać kolejnym atakom i powikłaniom choroby). 

Całkowite wyleczenie dny moczanowej niestety nie jest obecnie możliwe. Nie istnieje jeden zabieg czy cudowna tabletka, które raz na zawsze wyeliminują skłonność do odkładania się kryształów. W przewlekłych przypadkach może nawet zachodzić konieczność dożywotniego przyjmowania leków obniżających stężenie kwasu moczowego. Jednak badania pokazują, że często sama dieta i inne nawyki wystarczają, by utrzymać jego prawidłowy poziom i uniknąć nawrotów. Mówi się wówczas o remisji choroby.

Długotrwale nieleczona dna moczanowa powoduje stopniowe niszczenie chrząstek stawowych i przylegającej kości. Uszkodzeniu ulegają też inne struktury – więzadła i ścięgna, co prowadzi do zniekształceń stawów, niestabilności, ograniczenia ruchomości, a nawet trwałego kalectwa.

Dna moczanowa to choroba przewlekła, która nie musi odbierać radości życia, jeśli jest odpowiednio leczona. Chociaż nie sposób usunąć przyczyny jej powstawania – odkładania kryształów kwasu moczowego w okolicach stawów, to poprzez dietę, redukcję wagi czy unikanie alkoholu można skutecznie ograniczyć jej wpływ na organizm.

Bibliografia: