Guz nadnerczy – przyczyny, objawy, leczenie

Większość guzów nadnerczy (czyli małych gruczołów hormonalnych umiejscowionych na szczycie każdej nerki) to nie nowotwory. Jeszcze 30 lat temu do szpitala trafiały tylko osoby, u których powodowały widoczne objawy hormonalne (np. otyłość, nadciśnienie, cukrzyca) albo osiągnęły dużą wielkość i uciskały sąsiednie organy. Rozwój technologii obrazowania sprawił, że dzisiaj takie guzy wykrywa się 10-krotnie częściej niż na przełomie lat 2000. (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7601441/). Tak często zdarza się to przypadkowo, podczas innych badań, że wymyślono pasującą nazwę – incydentaloma nadnerczy.

Okazało się przy tym, że tak naprawdę wśród wykrywanych zmian nadnerczy:

Dla porównania wcześniejsze statystyki ze szpitali sugerowały, że guzy złośliwe nadnerczy stanowią 3-30% przypadków, a hormonalnie czynne – 11-25% (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7601441/). Ponieważ tylko znikome zmiany nadnerczy dają charakterystyczne objawy, dla lekarzy zrodził się poważny problem diagnostyczny: jak rozpoznać guz, który jest złośliwy i wymaga natychmiastowego działania?

Objawy guza nadnerczy zależą głównie od ich aktywności hormonalnej, czyli pobudzania nadnerczy do nadmiernego wydzielania jednego lub kilku hormonów. Guzy produkujące nadmiar kortyzolu powodują zespół Cushinga, którego charakterystyczne objawy obejmują:

Guzy wydzielające aldosteron (zespół Conna, pierwotny hiperaldosteronizm) powodują:

Guzy nadnerczy wydzielającej nadmiar testosteronu i estrogenu wpływają na:

Guzy chromochłonne wywodzącą się z rdzenia nadnerczy i wydzielają katecholaminy (adrenalina i noradrenalina), co prowadzi do pojawienia się:

Rzeczywista ocena ryzyka złośliwości guza nadnerczy wymaga nie tylko oznaczenia stężenia hormonów w osoczu i zebrania dokładnego wywiadu, włącznie z przyjmowanymi lekami, ale też analizy rozmiaru guza. 

Diagnostyka guza nadnerczy obejmuje zarówno badania laboratoryjne, jak i obrazowe, w tym:

Czasem wykonuje się też pozytonową tomografię emisyjną (PET-CT), a biopsję  tylko w wyjątkowych sytuacjach. Nakłucie guza chromochłonnego może doprowadzić do zagrażającego życiu przełomu katecholaminowego, a rak kory nadnercza może się rozsiać.

Wybór postępowania terapeutycznego w guzie nadnerczy nie jest łatwy, ponieważ oprócz powyższych objawów i czynników lekarz musi również ocenić, czy pacjent znajduje się w grupie ryzyka.

Poniżej znajdziesz odpowiedzi na pytania, które często nurtują pacjentów.

Rokowania w przypadku łagodnych zmian są bardzo dobre i sięgają 96,3% (https://leksykon.com.pl/leksykon-chorob/lagodne-guzy-nadnerczy/rokowania-prognozy-i-postep-choroby/). Niestety 5-letnia przeżywalność raka kory nadnerczy wynosi już tylko 37% (https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-kory-nadnerczy-rokowanie).

Przyczyny powstawania większości guzów nadnerczy nie są do końca znane. Jednak naukowcy wskazują na czynniki genetyczne oraz otyłość i palenie papierosów.

Guz nadnerczy bardzo rzadko powoduje ból pleców. Jeśli jednak się pojawia, to w okolicy lędźwiowej nad nerkami, po jednej stronie kręgosłupa. Niestety, trudno go odróżnić od typowego bólu pleców.

Do jakiego lekarza się zgłosić, jeśli niepokoją Cię pewne objawy? Większość osób trafia najpierw do lekarza rodzinnego, ale w skład zespołu zajmującego się pacjentami z guzami nadnerczy wchodzą endokrynolodzy, radiolodzy i patolodzy.

Guz nadnerczy to zmiana ogniskowa w gruczołach położonych nad nerkami. Choć dzisiaj łatwo ją wykryć, to niestety trudniej ocenić charakter guza. Dobranie odpowiedniej terapii wymaga podejścia interdyscyplinarnego, ponieważ nie można postawić diagnozy tylko na podstawie badań endokrynologicznych bądź obrazowych. Na szczęście postęp w medycynie wpływa nie tylko na zwiększoną wykrywalność tej patologii, ale też rozwój badań ułatwiających ocenę charakteru zmian.

Bibliografia