Krioablacja guza nerki – na czym polega zabieg?

Na czym polega krioablacja nerki?

Krioablacja nerki (a konkretnie nowotworu nerki) to jedna z organooszczędzających technik leczenia guzów nerek (zarówno złośliwych, jak i łagodnych). Polega na precyzyjnym zniszczeniu zmiany za pomocą niskiej temperatury (sięgającej do -40°C) pod kontrolą aparatury do badań obrazowych – USG (rzadziej) lub tomografii komputerowej. Krioablację można przeprowadzić metodą przezskórną (obecnie standard ze względu na mniejsze obciążenie dla pacjenta) lub laparoskopową (gdy przezskórny dostęp do guza jest utrudniony).

Mniej inwazyjne metody leczenia raka nerki, takie jak krioablacja, rozwinęły się z czterech powodów:

Większość guzów wykrywana jest przypadkowo (w czasie np. USG albo tomografii komputerowej przeprowadzanych z powodu innych chorób) i w niezaawansowanym stadium,
Małe guzy (do 4,5 cm średnicy) rosną stosunkowo wolno, rzadko przerzutują i w wielu przypadkach są niezłośliwe, dlatego ich resekcja wiąże się z małym ryzykiem nawrotu,
Usunięcie jednej nerki zwiększa ryzyko przewlekłej niewydolności drugiej,
U 4-15% pacjentów po usunięciu nerki guz rozwinął się w drugiej (Williams i wsp., 2008).

U kogo wykonuje się krioablację guza nerki?

W przypadku nowotworów nerki najczęściej zalecanym sposobem leczenia (tzw. metodą z wyboru) jest chirurgiczne usunięcie guza, a w przypadkach większych zmian – całej nerki (radykalna nefrektomia). Przy niewielkich guzach (SRM, ang. small renal masses) można zastosować operację oszczędzającą (zarówno otwartą, jak i laparoskopową), czyli usunięcie raka z marginesem zdrowej tkanki. Jeśli pacjent z jakichś powodów nie kwalifikuje się do tego rodzaju zabiegu, jedną z opcji jest jeszcze mniej inwazyjna metoda – to właśnie krioablacja guza nerki.

Specjaliści mogą zalecić ten sposób leczenia, kiedy:

Zmiana jest niewielka (teoretycznie poniżej 4 cm, choć niektóre ośrodki na świecie z powodzeniem usuwają w ten sposób większe guzy), we wczesnej fazie rozwoju i ograniczona do nerek,
Nie można wykonać operacji ze względu na wiek, choroby współistniejące, obciążenia kardiologiczne itp.,
Pacjent ma jedną nerkę,
Pacjent nie wyraża zgody na leczenie chirurgiczne.

Jak przebiega krioablacja guza nerki?

Zabieg wykonują radiolodzy interwencyjni w pracowni tomografii komputerowej. Standardowa procedura wygląda następująco:

Pacjent zostaje znieczulony miejscowo i jest świadomy przez cały czas, nie wymaga też wcześniejszej hospitalizacji,
Pod kontrolą aparatury lekarz wprowadza igły bezpośrednio do guza, a następnie przepuszcza przez nie gaz kriogeniczny (argon lub azot) pod wysokim ciśnieniem (300 barów, czyli prawie 300 razy większym od atmosferycznego),
Wokół igły powstaje kula lodowa o średnicy ok. 4 cm,
W zmienionej chorobowo tkance powstają kryształki lodu, które uszkadzają błonę komórkową i struktury wewnątrz komórek nowotworowych,
Następnie tkanka zostaje rozmrożona i zamrożona ponownie (kilka razy),
Po zabiegu pacjent zostaje w szpitalu w celu obserwacji (zazwyczaj dobę). Rekonwalescencja po krioablacji guza nerki również trwa krótko.

Czy krioablacja nerki jest refundowana przez NFZ?

Jeśli istnieją wskazania do krioablacji, zabieg może zostać refundowany przez NFZ, chociaż jest to możliwe dopiero od 2023 r. (Bączek, 2024). Niestety, trudno oszacować czas oczekiwania na leczenie tą metodą. Zgodnie z informacjami podanymi przez Świętokrzyskie Centrum Onkologii, ŚCO, przezskórna krioablacja guza nerki jest planowana dwa razy w miesiącu i korzysta z niej ok. 20 pacjentów w ciągu roku. Dla porównania: w ŚCO na raka nerki leczy się rocznie średnio 120 chorych, w większości operacyjnie (swietokrzyskie.pro, 2024).

Krioablacja guza nerki – skuteczność

Jak podaje dr n. med. Grzegorz Rosiak z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, skuteczność krioablacji guza nerki wynosi 92-95% w zależności od ośrodka (Majewska, 2022). Zabieg skuteczny to taki, w czasie którego guz został zniszczony całkowicie i nie zachodzi potrzeba kolejnej interwencji.

Jakie są najczęstsze powikłania krioablacji?

Ryzyko powikłań po krioablacji guza nerki jest niewielkie i dotyczy 5-7% pacjentów (Majewska, 2022). Najczęstsze z nich to:

Krwiak, choć krwawienie zazwyczaj ustępuje samoistnie i jest znikome,
Uszkodzenie okolicznych narządów, np. moczowodów, trzustki, jelit, w wyniku działania niskiej temperatury,
Uszkodzenie skórnych nerwów czuciowych.

Co jednak ważne, istnieją techniki, które zmniejszają prawdopodobieństwo ewentualnych komplikacji, nawet przy „trudnym” umiejscowieniu guza. Jeśli zaś chodzi o śmiertelność, jest bliska zeru. Wspomniany już dr Rosiak stwierdził, że zgony zdarzają się ekstremalnie rzadko.

Inne pytania dotyczące krioablacji raka nerki

Poniżej wyjaśniamy kilka dodatkowych kwestii związanych z krioablacją guza nerki.

Jak długo trwa krioablacja nerek? Zależy to od wielkości i lokalizacji guza, choć średnio procedura trwa 1-2 godziny, a hospitalizacja – 24-48 godzin. Pierwszy przeprowadzony w Polsce zabieg trwał ok. 3 godziny, a pacjent został wypisany do domu następnego dnia.
Czy krioablacja jest bolesna? W czasie zabiegu pacjent otrzymuje znieczulenie miejscowe, więc nie odczuwa bólu. Procedura zamrażania i rozmrażania może wywoływać pewien dyskomfort lub uczucie rozpierania, a po ustąpieniu znieczulenia czasami pojawia się lekki ból w miejscu wkłucia i dyskomfort w obrębie nerki. Do jego łagodzenia wystarczają standardowe leki przeciwbólowe, np. paracetamol lub NLPZ. Nie da się tego porównać z bolesnością otwartej operacji usunięcia nerki, w czasie której narząd jest usuwany przez rozległe, boczne cięcie.
Jak przygotować się do krioablacji guza nerki? Pacjent najpierw zostaje poddany konsultacji i kwalifikacji do zabiegu. W tym celu wykonuje się różne badania, np. tomografię, rezonans magnetyczny, badania krwi, EKG i inne (w zależności od potrzeb). Lekarz prawdopodobnie zaleci odstawienie leków rozrzedzających krew kilka dni przed zabiegiem. Należy też pozostawać na czczo i zabrać niezbędną dokumentację medyczną. Warto też zadbać o wygodne ubrania i pomoc po wypisie. Jak widać, przygotowanie do krioablacji guza nerki jest stosunkowo proste.
Jakie ograniczenia ma krioablacja? Metoda krioablacji nadaje się do leczenia małych zmian. Niestety, gdy nowotwór nerki wywołuje już charakterystyczne objawy (tzw. triadę, czyli ból nerek umiejscowiony w okolicy lędźwiowej, krwiomocz i wyczuwalny palcapcyjnie guz w brzuchu), zaawansowane stadium choroby uniemożliwia wykonanie krioablacji.

Krioablacja guza nerki – podsumowanie

Krioablacja guza nerki to metoda nowoczesna, precyzyjna i przede wszystkim mało obciążająca dla pacjenta – na tyle, że może być traktowana jako jednodniowa procedura. Niestety, mimo licznych zalet, to jak na razie leczenie zarezerwowane dla wybranej grupy pacjentów, u których występują niewielkie guzy ograniczone tylko do nerek.

Bibliografia