Na czym polega krioablacja prostaty?
Krioablacja prostaty, a raczej umiejscowionego w gruczole nowotworu, polega na zniszczeniu komórek rakowych za pomocą ekstremalnie niskiej temperatury (ok. -40°C). Za pomocą specjalnych igieł lekarz wprowadza w tkankę nowotworową gaz kriogeniczny (np. argon), który powoduje zamrożenie i uszkodzenie komórek. Całość zabiegu odbywa się pod kontrolą aparatury do USG, dzięki czemu zmiana może zostać zniszczona bardzo precyzyjnie.
Na świecie (m.in. w Wielkiej Brytanii) są stosowane dwa rodzaje krioablacji:
- Całkowita krioterapia prostaty (ang. whole-prostate cryotherapy), która obejmuje zarówno raka, jak i zdrową tkankę gruczołu,
- Ogniskowa krioterapia (ang. focal cryotherapy), w której zamraża się tylko nowotwór.
Kiedy można wykonać krioablację nowotworu prostaty?
Krioablację raka prostaty można wykonać, jeżeli:
- Nowotwór jest ograniczony do samego gruczołu (czyli nie ma przerzutów, np. do okolicznych węzłów chłonnych, pęcherza itp.),
- Nie da się wykonać operacji lub radioterapii ze względu na stan zdrowia i inne przeciwwskazania,
- Radioterapia nie przyniosła oczekiwanych efektów.
Jak przebiega krioablacja raka prostaty?
Krioablacja jest znacznie mniej inwazyjną procedurą niż operacja – specjaliści traktują ją nawet jako metodę jednodniową (tzw. chirurgia jednego dnia). Zabieg przebiega mniej więcej w taki sposób (szczegółowa procedura może różnić się w zależności od przeprowadzającej ją placówki):
- Pacjent zostaje znieczulony ogólnie lub miejscowo, zgodnie z decyzją lekarza, a jego nogi są umieszczone w specjalnych strzemionach,
- Przez penisa wprowadza się do pęcherza miękki, elastyczny cewnik, żeby odprowadzić mocz i wypełnić pęcherz ciepłym roztworem soli fizjologicznej (pozwala to na utrzymanie odpływu moczu po zabiegu w razie opuchlizny oraz ochronę cewki moczowej przed uszkodzeniem niską temperaturą),
- Przez odbyt zostaje wprowadzona sonda aparatu USG, żeby uwidocznić na monitorze prostatę i okoliczne tkanki,
- W skórę między moszną a odbytem wbija się igły (sondy), które dochodzą do miejsc wybranych przez chirurga – czyli do nowotworu,
- Następnie wykonuje się kilka cykli zamrażania i rozmrażania tkanki, a lekarz kontroluje proces na ekranie,
- Na koniec igły i głowica USG zostają usunięte (cewnik nie), nakłada się opatrunek na wkłucia, a pacjent trafia na obserwację.
Rak prostaty – czy krioablacja jest refundowana przez NFZ?
W Polsce na szeroką skalę są stosowane trzy metody leczenia raka prostaty:
- Operacja (wycięcie gruczołu krokowego wraz z pęcherzykami nasiennymi i grupami węzłów chłonnych w miednicy) wykonywana metodą otwartą lub laparoskopową,
- Radioterapia (teleradioterapia, czyli napromienianie ze źródła promieniowania znajdującego się poza ciałem pacjenta lub brachyterapia, czyli napromienianie prowadzone po umieszczeniu źródła promieniowania w prostacie),
- Hormonoterapia (zmniejszenie poziomu testosteronu przez usunięcie jąder albo leki), często skojarzoną z radioterapią.
Metody są refundowane przez NFZ. To samo można powiedzieć też o krioablacji niektórych nowotworów (np. wątroby, nerki), ale koszyk świadczeń na ten moment nie obejmuje leczenia w ten sposób raka prostaty. Następne „w refundacyjnej kolejce” są guzy płuc, kości i nadnerczy, więc możliwość sfinansowania krioablacji prostaty przez NFZ to, niestety, kwestia odległej przyszłości.
Czy krioablacja raka prostaty jest skuteczna?
Badania wykazały, że skuteczność krioablacji raka prostaty wynosi 70-96% przez trzy lata po zabiegu (Cleveland Clinic, 2023). Za koniec efektu terapeutycznego specjaliści uznają trzy sytuacje:
- Wzrost poziomu PSA (czyli swoistego antygenu sterczowego, ang. prostate-specific antygen),
- Powiększenie się guza,
- Konieczność zastosowania innej metody leczenia.
Jakie są najczęstsze powikłania krioablacji nowotworu prostaty?
Krioablacja raka prostaty wiąże się z wysokim ryzykiem trwałej dysfunkcji erekcji, większym niż w przypadku radykalnej prostatektomii. Jednak według specjalistów z Denver Health Medical Center 40% pacjentów może odzyskać funkcje seksualne w ciągu 36 miesięcy od zabiegu (Donalisio da Silva i wsp., 2014). Inne możliwe powikłania to:
- Krwawienie lub krwiomocz (dzień lub dwa dni po zabiegu),
- Ból i obrzęk w miejscu wkłucia,
- Infekcja,
- Obrzęk wokół moszny i penisa,
- Uszkodzenie nerwów,
- Ból i pieczenie pęcherza lub jelit,
- Częstsza potrzeba oddawania moczu i kału (zwykle mija po kilku tygodniach),
- Nietrzymanie moczu (rzadko, ale ryzyko zwiększa się przy wcześniejszej radioterapii),
- Przetoka, czyli nieprawidłowe połączenie między odbytem a pęcherzem lub cewką moczową powodujące wyciek kału lub moczu (bardzo rzadko, ale może wymagać operacji w celu usunięcia problemu).
Krioablacja raka prostaty – odpowiedzi na często zadawane pytania
Poniżej znajdziesz wyjaśnienie kilku innych kwestii dotyczących krioablacji raka prostaty, które często nurtują pacjentów.
- Jak długo trwa krioablacja raka prostaty? Zazwyczaj ok. 1-2 godziny.
- Jak przygotować się do krioablacji? Minimum 6 godzin przed zabiegiem nie wolno jeść, a minimum 4 – pić. Przed samą procedurą należy też opróżnić pęcherz. W celu oczyszczenia jelit lekarz może zalecić przyjęcie środków przeczyszczających albo wykonanie lewatywy (noc wcześniej). Jeśli pacjent przyjmuje leki rozrzedzające krew (np. aspirynę) lub inne preparaty wpływające na krzepliwość, kilka dni przed krioablacją najprawdopodobniej będzie musiał je odstawić. Lekarz może też udzielić innych wskazówek, dostosowanych do sytuacji chorego.
- Jakie są zalety krioablacji raka prostaty? To metoda małoinwazyjna, która wiąże się z niewielkim krwawieniem, a nawet jego brakiem, a także dużo mniejszym bólem niż operacja. Rekonwalescencja po krioablacji raka prostaty trwa krótko – pacjenci szybko dochodzą do siebie po zabiegu. Poza tym krioablację można stosować, jeśli inne sposoby leczenia zawiodły i nastąpił nawrót choroby (np. radioterapia, HIFU, brachyterapia, a nawet wcześniejsza krioablacja).
- Czy krioablacja raka prostaty ma jakieś wady? Mimo licznych zalet krioablacja ma pewne wady i ograniczenia. Do skutków ubocznych, których najbardziej obawiają się mężczyźni, należą problemy z erekcją. Ponieważ to dość nowa metoda, nie wiadomo też za wiele o długofalowych niepożądanych konsekwencjach (w perspektywie ponad 10 lat). Poza tym nie jest to leczenie łatwo dostępne w Polsce ani refundowane.
Krioablacja nowotworu prostaty – podsumowanie
Rozwój technologii medycznej sprawił, że krioablacja raka prostaty stała się kolejną małoinwazyjną i precyzyjną metodą leczenia, z której mogą skorzystać mężczyźni z nowotworem stercza. Zarówno pacjenci, jak i lekarze doceniają tę metodę przede wszystkim za to, że po zabiegu szybko wraca się do codziennych aktywności, a skuteczność terapii jest wysoka.
Bibliografia:
- Donalisio da Silva R., Jaworski P., Gustafson D., Nogueira L., Molina W., Kim F. J., Salvage Prostate Cryoablation: Current Status and Future Directions, 2014.
https://www.canjurol.com/article?ID=2734. [dostęp: 14.02.2025] - Cancer Research UK, Cryotherapy for prostate cancer, 2022.
https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/prostate-cancer/treatment/cryotherapy. [dostęp: 14.02.2025] - American Cancer Society, Cryosurgery for Prostate Cancer, 2024.
https://www.cancer.org/cancer/types/prostate-cancer/treating/cryosurgery.html. [dostęp: 14.02.2025] - Prostate Cancer UK, Cryotherapy, 2022.
https://prostatecanceruk.org/prostate-information-and-support/treatments/cryotherapy. [dostęp: 14.02.2025] - Cleveland Clinic, Salvage Prostate Cryoablation, 2023.
https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/16504-salvage-prostate-cryoablation. [dostęp: 14.02.2025] - Mayo Clinic, Cryotherapy for Prostate Cancer, 2023.
https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/cryotherapy-for-prostate-cancer/about/pac-20384740. [dostęp: 14.02.2025] - Bączek I., Finansowanie termo- i krioablacji w trzech kolejnych nowotworach. Czekamy na wprowadzenie do koszyka, 2024.
- https://www.rynekzdrowia.pl/Serwis-Onkologia/Finansowanie-termo-i-krioablacji-w-trzech-kolejnych-nowotworach-Czekamy-na-wprowadzenie-do-koszyka,253747,1013.html. [dostęp: 14.02.2025]
