Rak (nowotwór) nerki – przyczyny, objawy, leczenie

Rak nerki to trzeci co do częstości nowotwór wywodzący się z układu moczowo-płciowego (po nowotworach prostaty i pęcherza moczowego) [1]. Najczęstszym rodzajem raka nerki jest rak nerkowokomórkowy, RCC (ang. renal cell carcinoma) wywodzący się z nabłonka kanalików nerkowych. Stanowi aż 90% wszystkich przypadków nowotworów złośliwych nerek [2]. Zgodnie z klasyfikacją WHO można wyróżnić następujące postaci RCC:

W obrębie nerek mogą rozwijać się też inne nowotwory, m.in. rak moczowodu czy miedniczki nerkowej (również rozwijające się z nabłonka tych narządów) oraz mięsak (wywodzący się z tkanki łącznej).

Czy rak nerki jest dziedziczny? W większości przypadków RCC ma charakter sporadyczny, czyli niezwiązany z dziedziczeniem, choć zaobserwowano wyższe prawdopodobieństwo rodzinnego występowania choroby. Poza tym niektóre zespoły genetyczne zwiększają ryzyko zachorowania (np. zespół von Hippla i Linadua, VHL). Wśród pacjentów z nowotworami układu moczowo-płciowego najczęściej umierają ci, którzy chorują na raka nerki – śmiertelność wynosi 40% (dla porównania: przy raku pęcherza czy prostaty wynosi ona 20%) [1].

Skąd się bierze rak nerki? Jeśli w grę nie wchodzą czynniki genetyczne (czyli VHL), etiologia nowotworu nie jest znana. Specjaliści wymieniają kilka możliwych powodów zwiększających ryzyko zachorowania:

Jakie są wczesne objawy raka nerki? Niestety, w początkowym stadium nowotwór nie wywołuje wyraźnych objawów, a pierwszym symptomem bywa pojawienie się krwi w moczu – jednak z powodu niewielkiej ilości może to pozostać niezauważone. Aktualnie większość rozpoznań guzów ma charakter przypadkowy (u 40% pacjentów w okresie bezobjawowym, a u 30% z objawami z powodu przerzutów). Najczęściej pacjent zgłasza się do urologa z wynikiem USG jamy brzusznej (albo innego badania obrazowego), w którym opisano nieprawidłowości związane z miąższem nerki.

Charakterystyczna triada objawów nowotworu nerki występuje zazwyczaj w późnym stadium:

Zaawansowanemu rakowi nerki towarzyszą też inne symptomy, spowodowane przez przerzuty lub wielkość guza:

Jak rozpoznać raka nerki? Podstawą jest wywiad medyczny oraz badania obrazowe:

W przypadku podejrzenia przerzutów wykonuje się też m.in. scyntygrafię kości, RTG i TK klatki piersiowej oraz TK mózgowia. Pomocne okazują się również badania moczu (analiza ogólna w celu wykrycia krwiomoczu lub krwinkomoczu) oraz badania krwi (np. hemoglobina, kreatynina, CRP, OB, fosfataza alkaliczna, wapń w surowicy).

Leczeniem raka nerki zajmuje się urolog, który po przeprowadzonych badaniach kwalifikuje pacjenta do dalszego postępowania, najczęściej zabiegów chirurgicznych.

Leczenie chirurgiczne polega na usunięciu całej nerki (radykalna nefrektomia) albo guza (operacja oszczędzająca miąższ nerki) zarówno metodą tradycyjną, jak i endoskopową. Wycięcie tylko raka wymaga spełnienia szczegółowych warunków, które dotyczą m.in. wielkości lub umiejscowienia guza. U pacjentów niekwalifikujących się do operacji można przeprowadzić krioablację guza nerki, czyli wymrożenie komórek nowotworowych (podobnie jak w przypadku operacji nerkooszczędzającej należy spełnić pewne warunki).

Leczenie systemowe zazwyczaj wprowadza się u pacjentów z przerzutami. Immunoterapia (np. za pomocą interferonu) polega na podaniu preparatów wpływających na układ odpornościowych, a leki ukierunkowane molekularnie oddziałują bezpośrednio na komórki nowotworowe za pomocą specjalnych receptorów. Chemioterapia zazwyczaj jest nieskuteczna, choć w niektórych przypadkach znajduje zastosowanie. Z kolei radioterapia służy tylko łagodzeniu bólu przerzutów do kości w leczeniu paliatywnym.

Rokowanie zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby. Pacjenci z RCC I lub II stopnia (guz ograniczony do nerki) w momencie rozpoznania przeżywają 5 lat w 80-90% przypadków [4].

Jedyną uznaną profilaktyką raka nerki jest rzucenie palenia, wyleczenie otyłości i nadwagi oraz prawidłowe kontrolowanie nadciśnienia tętniczego. Czy dieta przy raku nerki może pomóc? W pewnym sensie tak, zwłaszcza że zdrowy i zbilansowany jadłospis jest niezbędny do utrzymania prawidłowej masy ciała. Niektóre badania sugerują też, że ryzyko zachorowania na RCC zmniejsza:

Poniżej kilka dodatkowych wyjaśnień.

Mimo że rak nerki jest rzadkim nowotworem, ma największą śmiertelność ze wszystkich nowotworów układu moczowo-płciowego. Na szczęście dzięki rozwojowi metod diagnostycznych wiele przypadków rozpoznaje się w fazie bezobjawowej, gdy rokowania są dobre i można zastosować mniej radykalne sposoby leczenia.

Bibliografia