Czym są torbiele nerek?
Co to jest torbiel na nerce? Nerki zbudowane są z milionów nefronów, a te z kolei – z kłębuszka nerkowego i kanalika nerkowego (inaczej cewki nerkowej). W kłębuszkach znajdują się naczynia włosowate odpowiedzialne za filtrowanie krwi, dzięki czemu woda i inne związki chemiczne ulegają w przemianie w mocz spływający do miedniczek nerkowych. Jeśli na którymś etapie dojdzie do zaburzenia odpływu moczu z kanalika i poszerzenia cewki, może powstać zamknięta przestrzeń gromadząca płyn – czyli torbiel (cysta).
Takie struktury występują pojedynczo lub mnogo, a także jedno- i obustronnie. Większość to torbiele prawdziwe, czyli ze ścianami z komórek nabłonka, choć rzadko (m.in. po urazie nerki, z powodu zaburzeń krążenia czy stanów zapalnych) mogą wystąpić torbiele rzekome zbudowane z innych tkanek (np. tkanki łącznej). Najczęściej nie zaburzają pracy nerek i wymagają jedynie obserwacji. Dopiero torbiele bardzo duże, liczne albo powiązane z innymi chorobami wymagają specjalistycznego leczenia oraz powodują różne dolegliwości.
Torbiele nerek – klasyfikacja
Torbiele nerek zazwyczaj dzieli się na trzy podstawowe typy:
- Nabyte – najczęściej spotykane, zwłaszcza u dorosłych. Klasyczny przykład torbieli nerki nabytej to torbiel prosta (pojedyncza, cienkościenna, wypełniona przejrzystym płynem i niewymagająca leczenia), która występuje nawet u 30% dorosłych bez zdiagnozowanych chorób nerek [1]. Z kolei nabyta torbielowatość nerek (obecność powyżej 4 torbieli w każdej nerce) pojawia się u osób z przewlekłą niewydolnością nerek, zwłaszcza dializowanych,
- Wrodzone – powstają na etapie rozwoju embrionalnego, często jako część wad rozwojowych układu moczowego. Najczęściej są jednostronne, nieregularne i niedziedziczne. Przykłady to gąbczastość rdzenia nerki (malformacja cewek zbiorczych) oraz wielotorbielowata dysplazja nerek,
- Uwarunkowane genetycznie – wynikają z mutacji genetycznych, zazwyczaj są mnogie i dziedziczne oraz prowadzą do niewydolności nerek. Należą do nich: wielotorbielowatość nerek autosomalna dominująca oraz recesywna, nefronoftyza, torbielowatość rdzenia nerek (torbiel rdzeniowa nerki) i cewkowo-śródmiąższowa choroba nerek. W odróżnieniu od torbieli wrodzonych zwykle są obustronne i symetryczne.
Torbiele nerek można też podzielić ze względu na lokalizację:
- Torbiel zatokowa nerki (w obrębie wnęki nerkowej, może przypominać zmianę naczyniową),
- Torbiel centralna nerki (w środkowej części narządu),
- Torbiele okołomiedniczkowe nerki (w pobliżu miedniczki nerkowej, czasem mylone z wodonerczem).
Jeśli zaś chodzi o budowę, oprócz torbieli prostej lekarze wyróżniają też torbiel złożoną nerki (torbiel z przegrodami na nerce). Ten rodzaj zmiany charakteryzuje się nieregularnym kształtem, niejednorodną zawartością z przegrodami oraz obecnością zwapnień i mas tkankowych. Wymaga dokładnego obrazowania (ryzyko nowotworu) i obserwacji, a nieraz usunięcia chirurgicznego.
Torbiel na nerce – objawy
Bardzo często torbielom na nerce nie towarzyszą żadne symptomy, czasem jednak mogą się pojawić:
- Ból w boku lub okolicy lędźwiowej,
- Uczucie pełności i ucisk w brzuchu,
- Nieswoiste dolegliwości żołądkowo-jelitowe,
- Krwiomocz (powikłanie, które zdarza się przy pęknięciu torbieli oraz nabytej torbielowatości nerek),
- Objawy związane z zakażeniem torbieli, m.in. ogólne złe samopoczucie, osłabienie, nudności, gorączka, ból w okolicach lędźwi, tkliwość nerki przy ucisku, ból lub pieczenie w czasie oddawania moczu (jeżeli infekcja rozszerzyła się na układ moczowy).
Pierwszą oznaką wielotorbielowatości nerek u dorosłych bywa nadciśnienie tętnicze. Poza tym czasami występują zmiany pozanerkowe, np. torbiele wątroby, trzustki i pęcherzyków nasiennych, które zazwyczaj nie powodują problemów. Inne współistniejące dolegliwości to:
- Tętniaki wewnątrzczaszkowe (przyczyna ok. 10% zgonów u osób z autosomalną dominującą wielotorbielowatością nerek) [1],
- Wady serca,
- Tętniaki aorty,
- Uchyłkowatość jelita grubego,
- Przepukliny brzuszne.
Wielotorbielowatości u dzieci (czyli recesywnej postaci choroby) towarzyszy często niewydolność oddechowa.
Torbiel na nerce – przyczyny
W przypadku torbieli na nerkach, które nie są wynikiem choroby genetycznej, przyczyna schorzenia pozostaje nieznana. Specjaliści podejrzewają, że do rozwoju torbieli dochodzi w wyniku osłabienia powierzchniowej warstwy nerki, urazów albo mikroskopijnych blokad w obrębie kanalików nerkowych. Wiadomo też, że:
- Nabyta torbielowatość często rozwija się u osób dializowanych (zwłaszcza długotrwale),
- Ryzyko zwiększa się w miarę starzenia się organizmu,
- Częściej chorują mężczyźni.
Torbiel na nerce – do jakiego lekarza po diagnozę?
Jeśli torbiel nerki nie została odkryta przypadkowo w czasie badań wykonywanych z powodu innych chorób, ale powoduje różne dolegliwości, pierwszym krokiem zazwyczaj jest wizyta u lekarza rodzinnego. Na pewno zleci diagnostykę obrazową oraz w razie potrzeby skieruje do specjalisty:
- Nefrologa, który zajmuje się chorobami układu moczowego,
- Urologa, jeżeli zachodzi potrzeba leczenia chirurgicznego albo ocena ryzyka nowotworu.
Podstawowe badania przy torbielach nerek to:
- USG jamy brzusznej (ocena liczby, wielkości i lokalizacji pęcherzyków),
- Tomografia komputerowa (przy złożonych lub niejednoznacznych zmianach) lub rezonans magnetyczny (alternatywa dla pacjentów z przeciwwskazaniem do podania kontrastu). W przypadku torbieli złożonych lekarze często posługują się tzw. klasyfikacją Bosniaka, która określa ryzyko złośliwości zmiany na podstawie cech widocznych w tomografii,
- Badania laboratoryjne, m.in. morfologia, kreatynina, eGFR i badanie ogólne mocz (ocena funkcji nerek i ewentualnych stanów zapalnych).
Torbiel na nerce – leczenie
Jak leczyć torbiele na nerkach? Jeśli nie powodują objawów, najczęściej wystarcza obserwacja i badania okresowe moczu. Specjalistycznej terapii wymagają dopiero zmiany, które zaburzają pracę nerek, uciskają sąsiednie organy albo mają potencjał nowotworowy.
Farmakoterapia
Przy wielotorbielowatości nerek stosuje się leki w celu normalizacji i kontroli nadciśnienia, a także tolwaptan (opóźnia wystąpienie niewydolności nerek i powiększanie się torbieli). Z kolei przy powikłaniu w postaci zakażenia torbieli konieczna jest antybiotykoterapia i/lub usunięcie zabiegowe.
Usuwanie torbieli z nerek
W celu usuwania torbieli stosuje się dwie procedury:
- Aspirację i skleroterapię – lekarz wprowadza pod skórę igłę, żeby nakłuć zmianę i odprowadzić płyn. Czasami wstrzykuje się też specjalny roztwór, który zmniejsza prawdopodobieństwo jej ponownego wypełnienia,
- Chirurgiczne usunięcie torbieli – zazwyczaj laparoskopowe. Podczas operacji lekarz opróżnia torbiel, a następnie przecina lub wypala jej zewnętrzną tkankę.
Torbiele nerek – leczenie naturalne
Czy torbiele nerek można leczyć ziołami? Zioła nie usuwają cyst, ale mogą wspierać pracę nerek i łagodzić niewielkie objawy, np. poprzez działanie moczopędne lub przeciwzapalne. Ich stosowanie warto skonsultować z lekarzem, zwłaszcza przy współistniejących chorobach nerek.
Czy można zapobiec rozwojowi torbieli nerek?
Raczej nie da się zapobiec rozwojowi torbieli na nerkach, jednak specjaliści zalecają:
- Picie odpowiedniej ilości wody,
- Ograniczenie spożycia sodu,
- Leczenie chorób przewlekłych (nadciśnienie, cukrzyca).
Torbiele na nerkach – często zadawane pytania
Poniżej publikujemy wyjaśnienie kilku spraw, o które często pytają pacjenci.
- Torbiel na nerce – czy to groźne? Zwykle nie, ale niektóre wymagają obserwacji lub leczenia.
- Czy torbiel na nerce może pęknąć? Tak, zwłaszcza duża lub pourazowa.
- Czy torbiel na nerce może się wchłonąć? Raczej nie.
- Czy torbiel na nerce boli? Najczęściej nie, ale może wywoływać ból przy zakażeniu, pęknięciu lub dużych rozmiarach.
Co oznacza torbiel na nerce? Podsumowanie
Torbiel na nerce to najczęściej łagodna, wypełniona płynem zmiana, która nie zaburza pracy narządu. Czy torbiele na nerkach są niebezpieczne? W wielu przypadkach nie wymagają leczenia, a jedynie regularnej kontroli. Ryzyko rośnie, gdy torbiel jest duża, związana z chorobą genetyczną albo występuje więcej niż jedna zmiana.
Bibliografia
- Nowicki M., Robert Drabczyk Torbiele nerek
