Wodonercze – przyczyny, objawy, stopnie i leczenie

Wodonercze polega na poszerzeniu wewnętrznych struktur nerki – miedniczki i kielichów. Dzieje się tak na skutek utrudnienia lub zablokowania odpływu moczu do pęcherza moczowego przez jakąś przeszkodę. Powoduje to także wzrost ciśnienia wewnątrz nerki, doprowadzając do jej jedno- lub obustronnego powiększenia. Z czasem następuje uszkodzenie, a następnie zanik miąższu nerki, który zawiera jednostki filtrujące krew.

Wodonercze występuje u ok. 1% dorosłych w każdym wieku [1] oraz u 1-5% niemowląt [2]. O ile w tej drugiej grupie zazwyczaj samo ustępuje i nie powoduje powikłań, o tyle w przypadku dorosłych stan ten nawet zagraża życiu.

W zależności od nasilenia poszerzenia nerki i potencjalnego uszkodzenia jej struktury wyróżnia się cztery stopnie zaawansowania wodonercza.

W I i II stopniu w ogóle można nie zauważyć symptomów wodonercza. USG jamy brzusznej, które wykonuje się rutynowo (bardzo często!), bywa pierwszym obrazem klinicznym schorzenia. Z kolei w ciężkim przebiegu typowe objawy wodonercza u dorosłych to:

Objawy wodonercza u dzieci różnią się w zależności od ich wieku i nasilenia zaburzenia. U nastolatków zazwyczaj wywołują takie same  symptomy, jak u dorosłych.

Wrodzone wodonercze jest skutkiem wad rozwojowych układu moczowego w okresie prenatalnym, którego nieprawidłowe ukształtowanie utrudnia przepływ moczu i prowadzi do powiększenia nerek. U dorosłych natomiast dominują przyczyny nabyte, takie jak przeszkoda w moczowodach, guzy w narządach znajdujących się blisko układu moczowego, a nawet problemy nerwowe lub mięśniowe. Ponadto dolegliwość może wystąpić także u kobiet w ciąży w wyniku powiększenia, opadania lub przesuwania się macicy, która blokuje moczowody.

Podstawowym badaniem diagnostycznym przy podejrzeniu wodonercza jest USG układu moczowego lub jamy brzusznej. W dalszej kolejności lekarz może zlecić inne badania obrazowe, aby ustalić dokładną przyczynę zastoju moczu i określić ewentualne uszkodzenie nerki. W ocenie czynnościowej pomocna bywa scyntygrafia nerek – badanie izotopowe, które pokazuje przepływ krwi przez nerki oraz wydalanie z nich moczu. Czasem wykonuje się też cytoskopię (wziernikowanie pęcherza) ze wsteczną pielografią kontrastową. W odkryciu przyczyn zaburzenia pomocne są też badania moczu i krwi, które pozwalają ocenić funkcję nerek i potwierdzić stan zapalny.

Leczenie wodonercza jest uzależnione od przyczyny, która doprowadziła do zastoju moczu i od stopnia uszkodzenia nerki. Jednak jego celem zawsze jest udrożnienie dróg moczowych oraz ochrona nerki przed dalszym uszkodzeniem.

W łagodnych przypadkach wystarczy regularna obserwacja lekarska i leczenie zachowawcze. Należą do nich domowe sposoby, np. zioła o działaniu moczopędnym i przeciwzapalnym, które wspierają pracę nerek i dróg moczowych (np. nawłoć pospolita, skrzyp polny czy pokrzywa). Przy bólu ulgę mogą przynieść ciepłe okłady na okolicę lędźwiową lub ciepła kąpiel.

Ważne! Udaj się do lekarza, jeśli pojawiają się wcześniej omówione objawy, szczególnie gorączka powyżej 38°C, zmiany w oddawaniu moczu lub wymioty.

Jeżeli środki domowe nie łagodzą bólu, lekarz przepisuje leki przeciwbólowe i rozkurczowe. Czasem do terapii włącza antybiotyki, jeśli wodonerczu towarzyszy zakażenie układu moczowego (np. odmiedniczkowe zapalenie nerki, roponercze) lub istnieje ryzyko infekcji.

W większości przypadków leczenie wodonercza pozwala prowadzić normalne życie bez długoterminowych komplikacji. Warto jednak podkreślić, że farmakologia sprawdza się głównie w przypadkach, gdy przeszkoda w odpływie moczu jest potencjalnie odwracalna lub niewielka (np. mały kamień, łagodny przerost prostaty). Gdy występuje trwała anatomiczna blokada, prędzej czy później konieczne jest mechaniczne usunięcie przeszkody. Ponadto w zaawansowanych przypadkach zwlekanie z zabiegiem mogłoby doprowadzić do trwałego uszkodzenia nerki.

Jeśli nie można od razu usunąć przyczyny, stosuje się zabiegi doraźne mające na celu odbarczenie nerki. Najczęstsze jest założenie nefrostomii – cienkiej rurki wprowadzonej przez skórę do miedniczki nerkowej, przez którą mocz odpływa na zewnątrz do specjalnego woreczka. Innym sposobem bywa też cystostomia (dren do pęcherza) lub stent moczowodowy, w zależności od poziomu blokady.

W skrajnych przypadkach, gdy nerka jest już nieodwracalnie uszkodzona i nie funkcjonuje, a do tego stanowi źródło nawracających infekcji, lekarze decydują się na nefrektomię (usunięcie). Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy wodonercze trwało wiele miesięcy lub lat bez leczenia i doszło do zaniku miąższu nerki.

Wodonercze nie jest chorobą, lecz powikłaniem procesu chorobowego, który blokuje odpływ moczu. Wczesne wykrycie ogranicza ryzyko nieodwracalnego uszkodzenia nerki, a w przypadku obustronnego zaburzenia – ich niewydolności i zakażenia organizmu. Jeśli więc pojawiają się niepokojące symptomy lub zostanie rozpoznane wodonercze, nie zwlekaj z działaniem.

Bibliografia