Zakażenie układu moczowego – przyczyny, objawy, leczenie

Zakażenie układu moczowego to stan zapalny wywołany przez obecność drobnoustrojów w obrębie dróg moczowych. Najczęściej odpowiedzialne są bakterie, które przedostają się z okolic odbytu do cewki moczowej, a następnie do pęcherza, moczowodów czy nerek. Infekcja może objąć zarówno dolne odcinki układu moczowego (cewka moczowa, pęcherz), jak i górne drogi (nerki i miedniczki nerkowe).

ZUM to problem, który dotyka ludzi w każdym wieku, może mieć charakter nawracający i trudny do całkowitego wyleczenia. Dlatego tak ważne jest, by dokładnie zrozumieć mechanizmy jego powstawania i możliwości przeciwdziałania.

ZUM częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. Wynika to z różnic anatomicznych – kobieca cewka moczowa jest krótsza i położona bliżej odbytu, co ułatwia bakteriom dostęp do pęcherza. U kobiet główny czynnik ryzyka to aktywność seksualna, w czasie której bakterie zostają mechanicznie przeniesione do cewki. Wpływ mają także zmiany hormonalne (np. menopauza), ciąża oraz stosowanie niektórych metod antykoncepcji. Z kolei zakażenie układu moczowego u mężczyzn jest najczęściej związane z przewlekłymi chorobami takimi jak przerost prostaty, zaleganie moczu, kamica nerkowa czy zapalenie gruczołu krokowego.

Dodatkowo osoby z obniżoną odpornością, pacjenci po zabiegach urologicznych oraz osoby z cewnikiem mają zwiększone ryzyko zachorowania. Istotną rolę odgrywa też brak odpowiedniej higieny intymnej, a w przypadku dzieci – wady wrodzone układu moczowego.

Objawy zakażenia dróg moczowych są dość łatwe do rozpoznania. Zazwyczaj pojawia się pieczenie podczas mikcji, częste parcie na mocz i uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza. W wielu przypadkach mocz staje się mętny, nieprzyjemnie pachnie, a nawet może zawierać domieszkę krwi.

Gdy zakażenie obejmuje nerki, mogą wystąpić objawy ogólne – gorączka, dreszcze, ból w okolicy lędźwiowej czy nudności. U osób starszych zakażenie może mieć nietypowy przebieg – często towarzyszy mu dezorientacja, osłabienie i nagłe pogorszenie funkcji poznawczych.

Nasilenie objawów nie zawsze idzie w parze z rozwojem choroby. Niekiedy pacjenci z powikłanym ZUM mogą nie odczuwać bólu, mimo że infekcja jest zaawansowana. Z tego względu nie należy lekceważyć nawet łagodnych dolegliwości.

Wstępne rozpoznanie stawia się na podstawie charakterystycznych objawów oraz badania ogólnego moczu. Podwyższony poziom leukocytów i obecność bakterii w próbce moczu wskazują na stan zapalny. Często wykonuje się również posiew moczu, by zidentyfikować patogen i określić jego wrażliwość na antybiotyki.

Uzupełniająco lekarz może zlecić badania krwi (CRP, morfologia), a w przypadku podejrzenia powikłań – USG jamy brzusznej lub inne badania obrazowe. Nawracające infekcje są wskazaniem do bardziej zaawansowanej diagnostyki.

Pierwszym kontaktem jest lekarz rodzinny. W przypadku częstych nawrotów, nietypowego przebiegu lub braku poprawy warto skonsultować się z urologiem. Kobiety w ciąży powinny być pod opieką ginekologa, a osoby z chorobami nerek – nefrologa.

Jak leczyć zakażenie układu moczowego? Terapia zależy od lokalizacji zakażenia, wieku pacjenta, obecności chorób przewlekłych i wyników badań. Celem jest eliminacja bakterii oraz złagodzenie objawów. Co ciekawe, podstawę leczenia stanowi nawodnienie – duża ilość płynów wspiera usuwanie drobnoustrojów z dróg moczowych. Ważne jest również częste oddawanie moczu oraz unikanie wychłodzenia okolic podbrzusza.

W przypadku zakażenia układu moczowego lekarz zwykle przepisuje leczenie antybiotykowe, które pozwala na szybkie wyeliminowanie patogenu. Rodzaj i czas trwania terapii zależą od nasilenia objawów, lokalizacji infekcji oraz wyników badań bakteriologicznych.

Dobór antybiotyku zawsze powinien uwzględniać wynik posiewu moczu i wrażliwość drobnoustroju na dany preparat. Stosowanie antybiotyków „w ciemno” może prowadzić do wzrostu oporności i nawrotów infekcji, dlatego istotne jest postępowanie zgodne z zaleceniami lekarza.

Wspomagająco można stosować preparaty z żurawiną i wyciągi ziołowe (pokrzywa, mniszek, nawłoć). Warto pić ziołowe napary moczopędne i unikać drażniących produktów – alkoholu, kofeiny, ostrych przypraw. Domowe sposoby mogą skrócić czas infekcji i zmniejszyć ryzyko nawrotów.

Zabiegi operacyjne są stosowane wyłącznie w powikłanych przypadkach. Dotyczy to m.in. kamicy moczowej, przerostu prostaty czy przetok pęcherzowych. Interwencja chirurgiczna może być też konieczna w przypadku ropni nerek lub roponercza.

Nieprawidłowo leczone ZUM nieraz prowadzi do poważnych powikłań. Bakterie mogą przedostać się do nerek, wywołując odmiedniczkowe zapalenie. Nieleczona infekcja skutkuje też czasami trwałym uszkodzeniem tego narządu i przewlekłą niewydolnością. U kobiet w ciąży wzrasta ryzyko porodu przedwczesnego, a u seniorów – hospitalizacji z powodu zaostrzenia stanu ogólnego.

Aby zmniejszyć ryzyko nawrotu zakażenia:

Dla osób z obniżoną odpornością lub przewlekłymi chorobami istotne jest również monitorowanie ogólnego stanu zdrowia. Regularne badania kontrolne, aktywność fizyczna i zbilansowana dieta to czynniki, które wspierają naturalną odporność organizmu i zmniejszają ryzyko infekcji.

Zakażenie układu moczowego może dać się we znaki niezależnie od wieku czy stylu życia. Dolegliwości bywają bolesne i męczące, ale dobra wiadomość jest taka, że przy odpowiedniej reakcji można tę chorobę szybko i skutecznie opanować. Zrozumienie przyczyn, obserwacja objawów i szybki kontakt z lekarzem to podstawowe kroki, które zmniejszają ryzyko powikłań. Dobrze dobrane leczenie, odpowiednia higiena oraz zdrowe nawyki codzienne znacząco obniżają prawdopodobieństwo nawrotów.

Bibliografia: