Zatrzymanie moczu u starszej osoby – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Charakterystyka choroby. Kiedy mówimy o zatrzymaniu moczu?

Zatrzymanie moczu u seniora oznacza utrudnione lub całkowicie uniemożliwione opróżnianie pęcherza. Część osób jest w stanie wydalić tylko nieduże ilości płynu, zaś u innych oddawanie moczu nie występuje w ogóle. Pojawia się wtedy uczucie przeszywającego dyskomfortu, a niekiedy groźny dla nerek zastój. Według statystyk aż 10% mężczyzn po 70. roku życia doświadcza ostrego zatrzymania moczu w ciągu 5 lat, natomiast w przedziale 80+ ten wskaźnik sięga już 33% [1].

Przyczyny zatrzymania moczu u seniorów

Wśród przyczyn zatrzymania moczu u starszej osoby najczęściej wymienia się:

Choroby układu moczowego (zapalenia, nowotwory, kamica),
Przerost prostaty u mężczyzn (łagodny rozrost stercza)
Guzy w okolicach pęcherza czy gruczołu krokowego,
Stany zapalne krocza (u kobiet i mężczyzn),
Zwężenia lub urazy cewki moczowej (np. w następstwie cewnikowania),
Ucisk na drogi moczowe (tworzenie się skrzepów, obecność kamieni),
Zaparcia (nadmierne parcie może prowokować zaburzenia mikcji),
Zaburzenia neurologiczne (np. udar, uraz rdzenia, stwardnienie rozsiane),
Podłoże psychogenne (lęki, stres, nerwice).
Zażywanie niektórych leków (antydepresantów, niesteroidowych środków przeciwzapalnych czy antyhistaminowych).

Jakie są objawy zatrzymania moczu u starszej osoby?

W przypadku ostrego zatrzymania moczu występuje silny ból i rozpieranie w dole brzucha. Pacjent podejmuje próbę oddania moczu, ale zwykle bezskutecznie. Z kolei w stanie przewlekłym senior często oddaje małe porcje moczu, stale odczuwa potrzebę wizyt w toalecie, a przy tym w podbrzuszu narasta wrażenie przepełnienia.

Bywa też, że pojawia się gorączka lub osłabienie, zwłaszcza gdy w organizmie rozwija się zakażenie. Niekiedy z cewki moczowej kroplami wycieka płyn. Takie „popuszczanie” jest jednym z sygnałów, że mocz stale zalega w pęcherzu i organizm próbuje go upuszczać w sposób niekontrolowany. W najtrudniejszych przypadkach pojawiają się bóle okolicy lędźwiowej i zaburzenia orientacji i pamięci.
Czy zatrzymanie moczu u starszej osoby zawsze wiąże się z intensywnym bólem? W ostrej postaci schorzenia ból bywa dotkliwy i trudny do zignorowania. Jednak w przewlekłym zatrzymaniu moczu dominuje poczucie przepełnienia pęcherza i częste, ale nieskuteczne parcie. Z czasem pojawia się dyskomfort zamiast ostrego bólu.

Jak się diagnozuje zatrzymanie moczu?

Pierwszym etapem jest z reguły wizyta u lekarza rodzinnego lub geriatry, który przeprowadza wywiad. Kolejne kroki to:

Badanie palpacyjnie lub opukowe pęcherza. W badaniu można wyczuć powiększony, bolesny pęcherz. U mężczyzn wykonuje się też badanie per rectum, by sprawdzić, czy stercz nie jest rozrośnięty i tkliwy.
Cewnikowanie. Pozwala ustalić, ile moczu zalega w pęcherzu. Oprócz tego samo w sobie przynosi natychmiastową ulgę.
Badanie ogólne i posiew moczu. Lekarz wyklucza infekcję lub określa, jaki drobnoustrój powoduje zakażenie.
USG brzucha i miednicy mniejszej. Dzięki ultrasonografii specjalista sprawdza zaleganie moczu w pęcherzu, wygląd nerek, obecność ewentualnych złogów czy niepokojących zmian.
Badania endoskopowe. Uretroskopia (wziernikowanie cewki moczowej) lub cystoskopia (analiza pęcherza) pomagają wykluczyć zwężenia cewki, nowotwory i inne nieprawidłowości w drogach moczowych.
Uroflowmetria. Ocena szybkości przepływu moczu. Ten test przydaje się, gdy podejrzewa się przeszkody w obrębie cewki lub mięśni pęcherza.

Leczenie w wypadku zatrzymania moczu u seniora

Zatrzymanie moczu u osoby starszej, szczególnie w ostrej postaci, wymaga szybkich działań, by opróżnić przepełniony pęcherz i złagodzić ból. Następnie należy ustalić źródło problemu, bo tylko wtedy terapia staje się naprawdę skuteczna.

Leczenie farmakologiczne

Infekcje bakteryjne leczy się antybiotykami dobranymi na podstawie posiewu.
W przypadku przerostu prostaty często stosuje się leki alfa-adrenolityczne (rozkurczające mięśnie gładkie stercza i szyi pęcherza) lub inhibitory 5-alfa-reduktazy (mogą redukować objętość gruczołu).
Przy podłożu psychogennym konieczna bywa zmiana leków, jeśli to one zaburzają mikcję, lub włączenie psychoterapii albo odpowiednich środków uspokajających.

Leczenie domowe

Naturalne wsparcie może okazać się pomocne, zwłaszcza gdy problem wynika z powtarzających się zaparć lub częstych infekcji. Poniżej opisane sposoby nie zlikwidują zaawansowanej przeszkody anatomicznej, ale mogą pomóc organizmowi w walce z dolegliwościami. Warto:

Pić odpowiednią ilość płynów,
Włączyć do diety więcej błonnika,
Dbać o higienę krocza,
Wykonywać lekkie ćwiczenia wzmacniające mięśnie dna miednicy,
Stosować ciepłe okłady i nasiadówki na podbrzusze.

Kiedy konieczna jest operacja?

Czasem leczenie zachowawcze nie wystarcza. Zabiegi chirurgiczne różnią się w zależności od przyczyny:

U mężczyzn z łagodnym rozrostem stercza stosuje się przezcewkową resekcję gruczołu krokowego (TURP) albo metodę laserową,
U kobiet z obniżeniem pochwy i pęcherza wdraża się procedury z zakresu uroginekologii, które unoszą narządy i stabilizują mięśnie miednicy.

Do jakiego lekarza się zwrócić o pomoc?

Pierwszy kontakt to zazwyczaj lekarz rodzinny, który może skierować do specjalisty:

Urologa – w sprawach układu moczowego (mężczyźni i kobiety),
Ginekologa – jeśli u kobiet istnieją problemy z narządami rodnymi,
Neurologa – przy podejrzeniu tła neurologicznego.

Profilaktyka, czyli zapobieganie zatrzymaniu moczu u starszej osoby

U wielu osób, u których raz wystąpiło zatrzymanie moczu, istnieje ryzyko, że problem wróci. Mężczyźni po 50. roku życia powinni co najmniej raz w roku sprawdzić prostatę – najlepiej w gabinecie urologa. Kolejnym ważnym aspektem pozostaje tryb życia. Ruch, chociażby spacery trzy razy w tygodniu po 30 minut, pomaga poprawić krążenie w okolicach miednicy. Zdrowa dieta, z ograniczeniem przetworzonych produktów i alkoholu również zmniejsza ryzyko stanów zapalnych.

Zatrzymanie moczu u seniora – podsumowanie

Zatrzymanie moczu u starszej osoby jest sygnałem, że w układzie moczowym lub w funkcjonowaniu organizmu zaszły zmiany, których nie można lekceważyć. Problem nie tylko obniża komfort codziennego życia, ale bywa też groźny dla nerek. Dzięki prawidłowej diagnostyce lekarze są w stanie ustalić konkretne przyczyny i wdrożyć leczenie. Szybkie wychwycenie niepokojących objawów to najskuteczniejsza droga do zatrzymania postępu problemu.

Bibliografia