Ból podbrzusza – przyczyny, diagnostyka, leczenie

Jak boli podbrzusze? Żeby odpowiedzieć na to pytanie, należy zacząć od umiejscowienia dolegliwości. Podbrzusze znajduje się w dolnej części brzucha, poniżej pępka (obejmuje okolicę pachwinową i nadłonową). Ból podbrzusza przyjmuje różny charakter i stopień nasilenia – bywa ostry, tępy, kłujący, kurczowy (kolkowy), ciągły, czasem promieniujący do innych okolic (np. do pachwin, pleców czy okolicy krzyżowej). Poza tym może występować nagle i gwałtownie, narastać stopniowo albo nawracać okresowo w ciągu tygodni czy miesięcy.

Jakie są objawy bólu podbrzusza? Już sam sposób odczuwania bólu stanowi objaw, ale jak wspomniano na wstępie – objaw nieswoisty. Z tego powodu należy zwracać uwagę na towarzyszące mu symptomy, które pozwalają na określenie przyczyny dolegliwości.

Od czego boli podbrzusze? W podbrzuszu znajduje się wiele różnych narządów – fragmenty jelit (jelito cienkie i grube), narządy układu moczowego (pęcherz moczowy, moczowody), u kobiet narządy rodne (macica, jajniki, jajowody), a u mężczyzn struktury układu rozrodczego (prostata, nasieniowody). Dlatego ogólnie przyczyny bólu podbrzusza dzieli się na związane z układem pokarmowym, układem moczowo-płciowym i inne (ortopedyczne, neurologiczne).

U kobiet dolegliwości w podbrzuszu bardzo często wynikają z przyczyn ginekologicznych. Najczęściej ból towarzyszy miesiączce (tuż przed lub na początku krwawienia menstruacyjnego) lub owulacji (około 14. dnia cyklu). Te dwa typy zaliczają się do tzw. bólów fizjologicznych (niechorobowych), czyli wynikających z naturalnych procesów.

Jeśli jednak w czasie menstruacji ból uniemożliwia funkcjonowanie, nie reaguje na leki, towarzyszą mu omdlenia i bardzo silne krwawienie – nie należy go ignorować. Taki stan może wymagać leczenia i diagnozy. Silny ból podbrzusza, wraz z innymi niepokojącymi objawami, może zostać sklasyfikowany jako bolesne miesiączkowanie (jednostka chorobowa, która ma swój kod w ICD-10) albo choroby ginekologiczne lub ogólne (np. endometrioza, adenomioza, zaburzenia hormonalne, zaburzenia krzepnięcia i wiele innych).

Inne „kobiece” przyczyny bólu podbrzusza to:

Mężczyźni mogą odczuwać bóle podbrzusza z powodu łagodnego przerostu prostaty albo jej zapalenia, które często dodatkowo powoduje problemy z oddawaniem moczu (częstomocz, słaby lub przerywany strumień moczu) oraz dyskomfort w okolicy krocza. Z kolei u młodszych mężczyzn występuje również zapalenie jąder lub najądrzy (ból zlokalizowany głównie w mosznie, ale nieraz promieniujący do podbrzusza).

Oprócz przyczyn bólu podbrzusza związanych z damską i męską anatomią należy wymienić te, które nie są związane z układem płciowym:

Podstawą diagnostyki jest szczegółowy wywiad lekarski: od kiedy i jak dokładnie boli podbrzusze, w jakich sytuacjach, czy bólowi towarzyszą inne objawy (gorączka, wymioty, biegunka, zaburzenia oddawania moczu, krwawienia itp.). Do jakiego lekarza zgłosić się z bólem podbrzusza? Najlepiej zacząć od lekarza POZ, który wykona i/lub zleci podstawowe badania (np. badanie fizykalne brzucha, USG jamy brzusznej, morfologię, badanie kału i moczu). W razie potrzeby skieruje też do specjalistów, m.in.:

Inne badania, które zleca się przy diagnostyce bólu podbrzusza, to:

Leczenie bólu podbrzusza zależy oczywiście od przyczyny, bardzo ważne jest jednak monitorowanie objawów, zapewnienie sobie odpoczynku i dbanie o nawodnienie.

W wielu przypadkach na ból podbrzusza pomagają dostępne bez recepty leki. Podstawową grupą są leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Przy skurczowym bólu brzucha skuteczne bywają preparaty rozkurczowe (np. drotaweryna, hioscyna) zmniejszające napięcie mięśni gładkich. Poza tym stosuje się też leki dobrane do przyczyny bólu, np. antybiotyki przy infekcji bakteryjnej, leki immunosupresyjne przy zapaleniach itp.

Domowe sposoby na ból podbrzusza skutecznie łagodzą dolegliwości związane np. z błędami dietetycznymi lub miesiączką. Często pomaga położenie na podbrzusze ciepłego (ale nie gorącego!) okładu, delikatny masaż i przybranie wygodnej pozycji (tzw. embrionalnej – na boku, z podkurczonymi nogami). Przy niestrawności można sięgnąć po napary ziołowe (np. z mięty, rumianku) oraz unikać obciążania układu pokarmowego.

Przypadki bólu podbrzusza, w których konieczna jest natychmiastowa interwencja chirurgiczna, to np. ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, uwięźnięta przepuklina, skręt jajnika czy uszkodzenie jajowodu/innego narządu w przebiegu ciąży pozamacicznej. Inne choroby kwalifikujące się niekiedy do operacji to mięśniaki macicy, zaawansowana endometrioza, nowotwory i nieswoiste zapalenia jelit.

Kiedy nie wolno ignorować albo leczyć na własną rękę bólu w podbrzuszu? Objawy alarmowe to:

Ból podbrzusza wymaga właściwej interpretacji. Z jednej strony wczesna diagnoza np. zapalenia wyrostka, infekcji dróg moczowych czy ciąży pozamacicznej może uratować zdrowie, a nawet życie. Z drugiej zaś znajomość swojego ciała i typowych, niegroźnych dolegliwości (jak bóle owulacyjne czy jelitowe przy stresie) pozwala zachować spokój, gdy one wystąpią, i radzić sobie domowymi metodami.

Bibliografia