Rak jądra – objawy neurologiczne
Rak jądra przerzutuje głównie do węzłów chłonnych w jamie brzusznej, a u 10% chorych występują tzw. odległe przerzuty (przede wszystkim do węzłów chłonnych w klatce piersiowej, płuc, kości i ośrodkowego układu nerwowego) (Rabijewski, 2009). Dlaczego mówimy o neurologicznych objawach raka jądra, skoro odpowiedzialne za nie guzy nie znajdują się w jądrze? Ponieważ mimo umiejscowienia w innych narządach (mózgu, rdzeniu), przerzuty nadal składają się z komórek raka jądra, a nie tych tkanek.
Jeśli komórki nowotworowe umiejscawiają się w OUN, pojawią się objawy neurologiczne, których rodzaj zależy głównie od lokalizacji i typu guza:
- Bóle i/lub zawroty głowy,
- Zaburzenia widzenia,
- Napady padaczkowe,
- Bóle pleców,
- Mrowienie, drętwienie i osłabienie mięśni,
- Zaburzenia czucia,
- Problem z kontrolą zwieraczy,
- Niedowłady,
- Paraliż,
- Objawy psychoneurologiczne (lęk, depresja, zaburzenia świadomości), zwłaszcza w bardzo zaawansowanym stadium choroby (np. w czasie opieki paliatywnej).
Skąd się biorą neurologiczne objawy raka jądra? Przyczyny
Przyczyny, podobnie jak objawy neurologiczne raka jądra, zależą od umiejscowienia i rodzaju pierwotnego guza. Nienasieniaki mają duże tendencje do przerzutów (np. kosmówczak – do mózgu) i aż w 75% przypadkach zajęcie węzłów chłonnych stwierdza się już w momencie diagnozy. Z kolei nasieniaki przerzutują nie tylko rzadziej (w 65-85% ograniczają się podczas rozpoznania wyłącznie do jąder), ale też głównie do węzłów chłonnych zaotrzewnowych (Rudnicka i wsp., 2017).
- Ucisk na rdzeń kręgowy. Jeśli guz rozwija się w przestrzeni nadtwardówkowej (między oponą twardą a ścianą kanału kręgowego), naciska na zewnętrzną warstwę rdzenia kręgowego lub struktury wokół niego. Utrudnia to przewodzenie impulsów nerwowych przez rdzeń oraz wywołuje różne objawy neurologiczne. Ucisk może też wynikać z nacieków na kręgi, a pośrednio – z przerzutów do węzłów chłonnych zaotrzewnowych.
- Krwiaki. Rak jądra z przerzutami do mózgu ma tendencję do krwawień (gęstą własną sieć naczyń krwionośnych tworzą zwłaszcza guzy związane z rakiem zarodkowym). Wynaczynienia powodują powstanie krwiaków, które mogą uciskać mózg i powodować gwałtowne objawy neurologiczne: bóle głowy, utratę przytomności, objawy udarowe.
- Wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Może wiązać się z samym guzem w mózgu albo z krwawieniem i powoduje szereg objawów neurologicznych.
- Zespół żyły głównej górnej. Przyczynę stanowią przerzuty raka jądra do węzłów chłonnych w śródpiersiu. Zazwyczaj towarzyszą temu dolegliwości ze strony układu oddechowego, ale pacjenci skarżą się też na zawroty i bóle głowy (związane z upośledzenia przepływu krwi żylnej z mózgu, co prowadzi do obrzęku mózgu i wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego).
- Paraneoplastyczne zespoły neurologiczne (PZN). To choroby autoimmunologiczne, które mają pośredni związek z nowotworem (tzn. nie stanowią konsekwencji guza, przerzutów, leczenia itd.) Dochodzi do uszkodzenia struktur układu nerwowego wskutek reakcji układu odpornościowego na ekspresję antygenów onkoneuronalnych (takich, które u zdrowego człowieka występują tylko w układzie nerwowym).
- Konsekwencje leczenia onkologicznego. Chemioterapia (a konkretnie leki takie jak cisplatyna czy paklitaksel) może powodować neuropatie obwodowe i zaburzenia poznawcze. Radioterapia wywołuje z kolei uszkodzenia nerwów i miopatie popromienne, a leczenie chirurgiczne (np. zaotrzewnowa limfadenektomia) – zespoły uszkodzenia nerwów czy problemy z wypróżnianiem.
Jakie badania diagnostyczne pozwalają rozpoznać neurologiczne objawy raka jądra?
Przerzuty do OUN można potwierdzić badaniami obrazowymi, m.in. tomografią komputerową i rezonansem magnetycznym. Rzadko się zdarza, że pojawienie się objawów neurologicznych „wyprzedza” rozpoznanie nowotworu jądra. Jednak jeśli do tego dojdzie, konieczne jest także przeprowadzenie badań potwierdzających obecność guza:
- Badanie fizykalne i oględziny jądra,
- USG jąder,
- Oznaczenie markerów nowotworowych: α-fetoproteina (AFP), podjednostka β ludzkiej gonadotropiny (β-HCG), dehydrogenaza kwasu mlekowego (LDH),
- Biopsja.
Z jakimi chorobami można pomylić objawy neurologiczne raka jądra?
Objawy neurologiczne raka jądra są niespecyficzne i łatwo je pomylić z szeregiem chorób neurologicznych, onkologicznych, hematologicznych, metabolicznych czy autoimmunologicznych: od udaru przez przepuklinę i zwyrodnienia kręgosłupa po cukrzycę, niedobór witaminy B12 i depresję. Dlatego dokładna diagnostyka ma ogromne znaczenie dla powodzenia terapii!
Rak jądra – objawy neurologiczne. Podsumowanie
Neurologiczne objawy raka jądra najczęściej wynikają z przerzutów do mózgu, rdzenia kręgowego lub ucisku na nerwy przez powiększone węzły chłonne. Mogą obejmować bóle głowy, drętwienie, osłabienie kończyn, a także napady padaczkowe czy problemy z koordynacją. Wczesne rozpoznanie i szybkie wdrożenie leczenia są niezwykle istotne. Pozwalają ograniczyć uszkodzenia układu nerwowego i bardzo poprawiają rokowanie.
Źródła
- Meder J. i wsp., Podstawy Onkologii Klinicznej, 2011. https://cmkp.edu.pl/eu/css_bart/dok_eu/Podstawy%20onkologii%20klinicznej.pdf. [dostęp: 13.01.2025].
- Stelmach A. i wsp., Nowotwory układu moczowo-płciowego, w: Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych – 2013 r., 2013. https://ptok.pl/sites/scm/files/2024-01/zalecenia_PTOK_tom1_07_Nowotwory_ukladu_moczowo-plciowego_20130301_0.pdf. [dostęp: 13.01.2025].
- Komorowski A., Wiercińska M., Rak jądra – objawy, rozpoznanie i leczenie nowotworów złośliwych jądra, 2023. https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/chorobynowotworowe/99055,rak-jadra-nowotwory-zlosciwe-jadra. [dostęp: 13.01.2025].
- Rabijewski M., Nowotwory jąder, 2009. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1241,nowotwory-jader. [dostęp: 13.01.2025].
- Żyromska A., Makarewicz R., Przerzuty do mózgu, 2004. https://core.ac.uk/download/pdf/268447849.pdf. [dostęp: 13.01.2025].
- Kowalik K., Hetman K., Modrzejewski A., Obraz kliniczny i leczenie pacjenta z przerzutami raka jądra, 2023. https://podyplomie.pl/onkologia/39479,obraz-kliniczny-i-leczenie-pacjenta-z-przerzutami-raka-jadra. [dostęp: 13.01.2025].
- Kowalik K., Hetman K., Modrzejewski A., Limbiczne zapalenie mózgu jako zespół paranowotworowy u mężczyzn z zarodkowym nowotworem jądra, 2024. https://podyplomie.pl/onkologia/39975,limbiczne-zapalenie-mozgu-jako-zespol-paranowotworowy-u-mezczyzn-z-zarodkowym-nowotworem-jadra. [dostęp: 13.01.2025].
- Rudnicka A., Rogowski W., Męskie nowotwory – rak stercza, rak jądra. Co każdy mężczyzna powinien o nich wiedzieć, 2017. https://glospacjenta.pl/nowotwory/meskie/289,meskie-nowotwory-rak-stercza-rak-jadra-co-kazdy-mezczyzna-powinien-o-nich-wiedziec. [dostęp: 13.01.2025].